skribmaniero de Girolamo Moretti (skolfondinto de la itala grafologia metodo de mi utiligita)
– – – – – – – –
Jen nomoj kaj ligiloj pri la pioniroj jam grafoanalizitaj, por tuja kaj pli simpla elserĉo. Ne facilas eltrovi manskribojn de esperantaj pioniroj (tutcerte avangarduloj sed homoj kiuj vivis antaŭ certa tempo ), kaj kiam tio eblas oni povas esplori per ilia skribmaniero kelkajn signifajn psikajn trajtojn, kelkfoje neatenditajn, kiuj pli bone povas klarigi al ni (posteuloj kaj nunaj ordinaraj homoj) la motivaĵojn de iliaj eksterordinaraj agoj, kiuj permesis al la internacia lingvo pluvivi.
Unuaj impresoj post atenta grafika observado de lia skribmaniero. Lia skribaĵo estas fundpaĝe.
Joseph RHODES tutcerte estis valora homo, laŭ ĉiaj vidpunktoj (homa, etika, morala, socia kaj psikologia) pro la fakto, ke li ŝajnas esti instigita de justecaj valoroj kaj principoj tre altaj en siaj agoj kaj perspektivoj. (tordiĝinta 7-8 dekonoj , supermeza grado).
Li ŝajnas esti persono ĉiam konscia pri si mem kaj pri la aliaj homoj, ĉar li emas kontroli, konstati la verecon, certiĝi… Ĝuste pro tio, mi konkludas, ke li estas konsiderenda ĉiam responsa de propraj agoj. Alivorte, li ĉiam konscie kapablas bone antaŭvidi konsekvencojn de siaj kaj alies elektoj, de siaj vortoj, de siaj paroladoj. Ĝuste pro lia komplika “mekanisma psikologio” kaj observemo pri kontrastoj.
Lia personeco estas forta. Li kapablas entrepreni vastajn projektojn, ne nur pro sia tute aŭtonoma decidemo kaj decideco, sed ankaŭ pro sia rimarkinda vigleco kaj siaj abundaj eluzendaj energioj. (signoj: markita unuamaniere t.e. la videbla premforto en la stangoj, la supermezura tordiĝinta kun la rekta baza linio plutenata, kaj la ardita strekado en literoj ‘t’ kiuj elmontras kaj implicas propran memfidon)
Lia skribmaniero (kaj sekve lia personeco) aspektas tre moderna, kompare lian epokon. Lia skribado estas tre personigita, ne laŭmodela. (la signo tordiĝinta, t.e. literaksoj kiuj subite kaj bruske fleksiĝas unu la alian, ne estas instruita en lernejoj, kaj elmontras lian psikan sendependon)
Mi povus halti ĉi tie, lia esenca psika portreto jam vidiĝas, sed la supra estas nur produkto de sinteza unuarigardo, ĝenerala impreso, per kiu oni reliefigas nur la plej karakterizantajn grafologiajn signojn, ĉeestantajn. Do, en alia artikolo, mi ampleksigos mian grafologian analizadon.
——
Biografiaj notoj
Finfine, informoj pri li kaj lia vivo estas malmultaj. Pri li oni scias, ke li estis profesie ĵurnalisto kaj ke redakto de vortaroj estis lia pasio, tiel ke oni nomis lin “vortaristo”. Fakte lia plej konata verkaro estas:
1903: Traduko de la ,Ekzercaro‘ – First Lessons in Esperanto
1905: Vortaro de Esperantaj Rimoj, represo 1984 ĉe eldonejo Artur E. Iltis, Saarbrücken
1908: English-Esperanto Dictionary, Londono 1908, 547 p.
Lia samtempulo Carlo Bourlet (matematikisto kaj esperantisto) tiamaniere taksis ĉi-lastan en recenzo: “.. nuntempe la vortaro naci-esperanta la plej grava, la plej plena, kaj ankaŭ, .., unu el la plej bone kaj zorge verkitaj.” (La Revuo, 3a jaro 1909, n-ro 6 (30), p. 286-287).
Joseph Rhodes estis nomumita de Zamenhof membro de la unua (ĝis 1906 ankoraŭ provizora) Lingva Komitato (LK). En 1911, dum la Antverpena Universala Kongreso (UK), li estis raportisto de la kunveno de protestantaj Esperantistoj kiuj decidis la kreon de KELI (Kristana Esperantista Ligo Internacia)
Ĉe la supra retejo vi trovas kurson ankaŭ en Esperanto pri COVID-19. Ĝi estas prezentita kaj produktita de OMS, Monda Organizaĵo pri Sano. OMS estas la branĉo de UN (Unuiĝintaj Nacioj), kiu zorgas pri sano. UN estas la ĉefa internacia organizaĵo de la mondo, kaj pro tio samtempe nelimigite agnoskata subjekto de popoljuro.
Vikipedio kaj la Alta Komisiono de UN por Homaj Rajtoj (OHCHR) kunlaboras en konstanta kampanjo pri homaj rajtoj. Temas pri kunlabora devigo por ke pli da homoj aliru homajn rajtojn. La ĉefa celo de la kampanjo estas plivastigi la enhavon de Vikipedio pri tiu temo, ĉar publikaj scioj gravas.
Por 2021, la temo de la kampanjo estas la homa rajto al sana medio. Pro tio, Vikipedio kaj OHCHR starigis skriban konkurson pri kreado kaj plibonigo de artikoloj pri homaj rajtoj, speciale pri temoj rilataj al la rajto al sana medio, en ĉiuj lingvoj de Vikipedio. La konkurso okazos de la 15a de aprilo ĝis la 15a de majo, kaj la venkintoj ricevos premiojn. Kompreneble vi povas daŭre skribi pri la temo post la fino de la konkurso.
La konkurso estas simpla. Vi redaktas artikolojn kaj gajnas poentojn. Vi povas kunlabori per ĉiuj lingvoj de Vikipedio, kaj estos specialaj premioj por…
Ĉiutage ni tute ne haltigas la rigardon sur nia parolita kaj skribita lingvo, sed ĉiutage ni forte utiligas ĝin. Efektive lingvo, ĝenerale, esprimas specifan mondovidon, ĝi reprezentas manieron por albordiĝi al vivo. Pensomanieroj kaj sentomanieroj apartenantaj al komunumo, iamaniere, sedimentas en la individua lingva posedaĵo kaj, iamaniere, tiuj lingvaj strukturoj malkovros ion rilate al kutima orientiĝo de pensmaniero. Ne temas pri simpla asociigo de nomoj al rilataj objektoj, kiel plenumis prahomoj, sed temas pri asociigo de vortoj kaj ties kunligitecoj al subjekto (persono) kiu ilin eldiras: tiamaniere lingvo fariĝas parto de individua subjektiveco. Tia ‘subjektiveco’ estas samtempe kolektiva; ĝi estas tiu de popolo. Fakte, kiel asertis Étienne Bonnot de Condillac (*), “Lingvoj, por tiuj kiuj ilin bone konas, enkadrigus la karakteron kaj la spiriton de ĉiu popolo. Oni povas vidi kiel imagkapablo reorganizas ideojn laŭ propraj antaŭjuĝoj kaj pasioj…. Sed, se kutimoj influis sur lingvaĵo, ĉi tiu, post la difinado de reguloj flanke de konataj verkistoj, same influis sur kutimoj, plutenante ĉiupopolajn karakterizojn tra la tempo“.
La socia psikologio alkalkulas la emociajn/afekciajn unuopulajn rilatojn al lingvo/lingvoj. Ĉie ajn indivuo naskiĝas, li/ŝi tute ne elektas sian “gepatran lingvon”, sed li/ŝi devige ĝin akiras per ĉiam laborpostula kaj peza lernado. Lingvo, lingvoj, ne estas “naturaj”, kaj evoluas!
Respondon al la unua demando mi trovis en psikologia enciklopedio (**): lingvoj estas ne nur la spegulo de popoloj, sed la sorto de lingvoj kunligiĝas al la sorto de sociaj grupoj. Plejprecize, la lingvoŝanĝoj dependas de interpopolaj rilatoj. Fakte, kaj ekzemple, konkerantoj devigas kaj diskonigas sian lingvon, kiu fariĝas tiu de la loĝantoj en la konkerita zono post plimalpli longa periodo da dulingvismo.
Ja, la temo aŭ problemo de rilatoj inter individuo kaj sia lingvo aŭ siaj lingvoj povas lokiĝi je lingva nivelo, sed ankaŭ je psikologia, socia kaj politika nivelo. Ni vidu, ekzemple, la lingva historio de la dulingva Irland-loĝantaro (***)
La kunekzistado en sama ŝtato de nombraj lingvaj komunumoj, precipe ĉu estas ankaŭ ekonomiaj kaj demografiaj diversecoj, kunportas problemojn: ĉiu restas ligita al sia gepatra lingvo, ĉar sia lingvo havas afekciajn radikojn tre profundajn, kiuj rekunigas apartenajn problemojn, kaj nacian identecon. Tio sendubas.
KAJ ĈU LA LINGVO ESPERANTO?
Kie lokiĝas la lingvo Esperanto? Kian popolon ĝi spegulus? Ĉar Esperanto estas neŭtrala lingvo, parolata tutmonde, ĉar ĝi ne havas Nacion, kaj ne havas Ŝtaton, ĉar ĝi simple havas la ambicion helpi ĉiujn aliajn lingvojn interkomuniki en respekto de ĉiu nacieco kaj de ĉiu ŝtataneco, kaj de ĉiu tradicia kutimo, ĝi povas realisme esti konsiderata, fidinde, kiel dua lingvo por ĉiu popolo, kiam internaciaj kontaktoj bezonas. Aldone, ĝi estas vere facila por lerni. Tio same sendubas.
[e-traduko: UNU, DU, TRI, KVAR, KVIN, SES, SEP OK, NAŬ, DEK / Mi ĉiam diris, ke vi iam ajn ŝajnus freneza]
(*) – Ètienne Bonnot de Condillac (1714-1780), estis franca filozofo kaj ekonomikisto de la dua Klerismo, nome tiuj nomitaj de Napoleono ideologoj. Resume, li asertis ke: “Or tout homme, qui parle une langue, a une manière de déterminer ses idées, de les arranger, et d’en saisir les résultats: il a une méthode plus ou moins parfaite.”
Karaj esperantistoj italaj kaj ne, dum jaro 2020 Itala Respubliko fiksis la 25-an de marto kiel memorfesta tago por soleni ĉiujare la personecon de Dante Alighieri. Eble vi jam scias pri tio.
Por via informo, en la reto vi povas legi la tutan “Dia Komedio” de Dante Alighieri, originale verkita en poezia Vulgara lingvo (literatura), t.e. en strebanta altnivela popola lingvo (it. aspirante alVolgare illustre). Ĝi estas kompleta, kaj komentariita (sed bedaŭrinde nur en la itala aktuala). Jen la ligilo :
Ĉiukaze, ankaŭ ne-italoj povos arte gustumi la koncernajn bildojn (alklaku sur IMAGE, ene de ĉiuj tri Kantikoj), elektitajn inter tiuj efektivigitaj de Botticelli, Dorè, Zuccari, Signorelli, Cimabue, Delacroix, Jager kaj Blacke.
Mi revivigas legendon pri floro kolĉiko, verkita originale en esperanto de Carlo Agostini – itala esperantisto, latinisto, aktiva en Esperantujo dum la ’60-aj jaroj de la pasinta jarcento. Tre bela rakonto, tre belaj la lokoj, tre bela la floro “kolĉiko”: sed bone atentu, ĝi estas venenega….!
Reĝo Antelao / Il re Antelao
Reĝo Antelao / Il re Antelao – la dua pinto de la montara sistemo Dolomitoj (Italujo) alta metrojn 3.264
(sed fakte la unua, laŭ la alteca kaj horizontala rejŝo de ĝia soklo, kiu ne preterpasas, laŭdiametre, kvar kilometrojn)
Eminenta latinisto, itala instruisto kaj lernejestro, sperta kaj aktiva esperantisto estis Carlo Agostini, la aŭtoro de ĉi tiu teksto – kiu ŝajnas laŭdo al Naturo kaj al kreitaĵaj belecoj. Li instruis la italan kaj la latinan lingvojn en itala lernejo en Bulgarujo (Sofio, Burgaso); dum la jaroj inter 1955 kaj 1957 li estis prezidanto de Bolonja Esperanto-Grupo “Achille Tellini 1912” – GEB (1); li gvidis multajn esperantajn kursojn en ĉiuj urboj, kien li transloĝiĝis pro laboraj kaj instruistaj kialoj. Inter tiuj lokoj, estis ankaŭ Cortina d’Ampezzo (provinco de Belluno), kaj de tie – okaze de la 31-a Nacia Esperanto-Kongreso, jaron 1960-an – li invitis esperantistojn viziti kaj ĝui tiujn miregajn naturo-spektaklojn de la montara sistemo Dolomitoj kie, inter somero kaj aŭtuno, belegaj floroj, el kiuj la kolĉikoj, kovras kaj kolorigas la montajn herbejojn, spontanee.
Kolĉiko estas bulba planto, tre antikva, konata en Italujo kie ĝi enradikiĝas kaj kreskas laŭnature, kiu tre similas krokuson, sed – diverse de ĉi-lasta alia floro – ĝi estas venenega; pro tio oni devas atenti ne konfuzi unu per la alia, ĉar kontraŭ la mortigaj toksinoj de kolĉiko tute ne ekzistas krontraŭveneno! Sed kolĉiko estas kreskaĵo aparte floranta en regiono Colchide, ĉe la suda bordo de Nigra Maro, sude de Kaŭkazo, la nuna rusa Georgia, kaj de tiu loko devenas ĝia nomo (el la greka: κολχικόν / latina scienca nomo: colchicum / en la itala: còlchico, colchico).
_________________________________
LEGENDO PRI KOLĈIKO
Teksto de Carlo Agostini – itala esperantisto
(n. Monghidoro 1906 – m. Modena 1996)
Estis la sepa tago de la mondkreado. La bona Dio estis finiginta sian imponan verkon. Ripozis la granda Demiurgo, turnante kontentan okulon al la mirinda kreitaĵaro de siaj manoj.
Ĉio estis bela, ĉio perfekta, ĉar ĉio korespondis al la eterna ideo-tipo, kies ĝi estis esprimo limigita, sed esence perfekta.
Kaj sian multeforman esencon la mondo malkovris per senfina gamo da koloroj sub la nova sunlumo, kaj per multesona harmonio vibranta en la ĉieloj.
Poste la Kreinta Spirito trakuris kiel lasta kareso super la frapantaj Oceanoj, kaj kvietiĝis sur la blankaĵo de la Alpaj vertoj, kaj sin turninte al la Oriento, al la suno jam alta, sed ne ankoraŭ tagmeza, signis per ama rigardo la vojojn de la estonto. Kaj de la Alpoj Italujo etendiĝis al la lulilo de la homaro, ekatendante.
Tiam sub Dia signo en nevidebla sulko agitiĝis la semoj de Jerusalemo, Ateno, Romo.
Eble “Pelmo” estis Lia ora trono, haj ĉirkaŭ ĝi Tofanoj, Rosà, Pomagagnon, Cristallo, Sorapis, Croda da Lago, Tagmeza Beko levis timeme kaj scivoleme sian fronton, dum Reĝo Antelao, ornamita per sia blanka ermena pelto malkovris kaj klinigis sian fieran kapon antaŭ la Dieca lumego.
Ĉio estis bona, ĉio estis bela.
Dio disversis ĉie trezorojn da beleco, kaj boneco, kaj vivfermentojn, kaj sopiron al sentempo.
La ĝoja tremo supreniradis kiel dankema incenso de la akvara ebenaĵo al la teroj fruktodonaj, al la granitaj turoj, al la neĝaj montpintoj ĝis la ĉiela stelartrono.
Ĉar, ja, la Pelma trono estis jam vakua: la Granda Rito jam estis finita, kaj la Kreinto estis supren iranta tra la spaco al la poluso de l’ mondo, trans la polusa stelo.
Tiam okazis ke, superflugante Boite-on, Cortinan torenton, ridetante al la alvoko, al la sopiro de la verda smeralda konko, Li malfermis la manojn benantajn, faligante la lastajn juvelojn de la trezoro per kiu Li estis beliginta la mondon. Kaj sur la tapiŝo de la herbejoj ekridis gencianetaj safiroj, ranunkolaj topazoj, rododendraj rubenoj, perlaj mugetoj…
Sed ĝuste en la lasta momento, vidante ke la sorĉo de la mirinda valo eble forgesigos la homojn la ĉielon, Li ridetis malĝoje, kaj la tuta valo kovriĝis per la rozkolora, dolĉa melankolio de la kolĉikoj.
CARLO AGOSTINI
El la revuoL‘Esperanto n. 64, jaro 1960, organo de Itala Esperanto-Federacio
___________________________________________
La traduko al la itala, el la e-originalo, estas de la blogisto (t.e. mi)
Eccellente latinista, insegnante e prèside italiano, abile ed attivo esperantista è stato Carlo Agostini,l’autore di questo testo sulla leggenda – che sembra una lode alla Natura e alle bellezze delle creature. Ha insegnato l’italiano e il latino nella scuola italiana in Bulgaria (Sofia, Burgaso); negli anni tra il 1955 e il 1957 è stato il presidente del Gruppo-Esperanto Bolognese “Achille Tellini 1912” – GEB (1); ha guidato molti corsi di esperanto in tutte le città in cui si è trasferito per motivi di insegnamento e di lavoro. Tra quei luoghi c’è stata anche Cortina d’Ampezzo, e da lì – in occasione del 31° Congresso Nazionale di Esperanto, anno 1960 – ha invitato gli esperantisti a visitare e a godere di quegli stupefacenti spettacoli della natura del sistema montuoso delle Dolomiti dove, tra l’estate e l’autunno, dei bellissimi fiori, tra cui i còlchichi, coprono e colorano i prati montani, spontaneamente.
Il còlchico è una pianta bulbare, molto antica, conosciuta in Italia dove attecchisce e cresce in natura, che assomiglia molto al croco ma – diversamente da quest’ultimo fiore – è velenosissimo; per questo si deve fare attenzione a non confondere l’uno con l’altro, poiché contro le tossine mortali del còlchico non esiste proprio un antidoto! Il còlchico è una pianta fiorente soprattutto nella regione della Colchide, sulle coste del Mar Nero, a sud del Caucaso, l’attuale Georgia russa, e da quel luogo deriva il suo nome (dal greco: κολχικόν / nome scientifico latino: colchicum / in italiano: còlchico, o colchico / in esperanto: kolĉiko).
_________________________________
LA LEGGENDA DEL COLCHICO
testo di Carlo Agostini – esperantista italiano (1906-1996)
.
” Era il settimo giorno della creazione del mondo. Il buon Dio aveva completato la sua opera grandiosa. Riposava il grande Demiurgo, volgendo contento gli occhi verso le meravigliose creazioni delle sue mani.
Ogni cosa era bella, ogni cosa perfetta, perché ogni cosa corrispondeva al tipo di idea eterna, di cui era espressione contenuta, ma essenzialmente perfetta.
E il mondo rivelava la sua multiforme essenza con una gamma infinita di colori sotto la nuova luce del sole e con una vibrante armonia di suoni nei cieli.
Dopo, lo Spirito Creatore aleggiò come ultima carezza al di sopra degli Oceani agitati e svanì sul biancore delle vette Alpine, ed essendosi rivolto ad Oriente, verso il sole già alto, ma non ancora meridiano, segnò con sguardo benevolo le vie del futuro. E dalle Alpi l’Italia si espanse verso la culla dell’umanità, in attesa.
Allora, al cenno di Dio, in un invisibile solco si agitarono i semi di Gerusalemme, Atene, Roma.
Forse “Pelmo” (2) era il Suo trono d’oro, e intorno ad esso Le Tofane, Rozes, Pomagagnon, il Cristallo, Punta Sorapiss, Croda da Lago, Becco di Mezzodì (3) sollevarono il loro volto, mentre il Re Antelao (4), ornato del suo manto bianco ermellino (5) scopriva e abbassò il suo fiero capo davanti alla grande luce Divina.
Tutto era buono, tutto era bello.
Ovunque Dio diffuse in poesia tesori di bellezza e di bontà, e fermenti di vita e anelito al tempo infinito.
Il tremito di gioia salì come grato incenso del pianoro di acque verso fruttuose terre, verso le torri granitiche, verso le cime innevate dei monti fino al trono di stelle celeste.
Il trono di Pelmo era ormai desolato: poiché la Grande Cerimonia già era terminata e il Creatore stava salendo attraverso lo spazio verso il polo del mondo, oltre la stella polare.
Allora accadde che, sorvolando sul Boite, torrente di Cortina [d’Ampezzo], sorridendo al richiamo, al desiderio della conca verde smeraldo, Egli aprì le mani che benedivano, facendo cadere le ultime gemme del tesoro con cui aveva reso bello il mondo. E sul tappeto dei prati cominciarono a sorridere gli zaffiri delle genzianelle, i topazi dei ranuncoli, i rubini dei rododendri, i mughetti perlacei…
Ma proprio all’ultimo momento, vedendo che l’incanto della mirabile valle forse avrebbe fatto dimenticare agli uomini il cielo, Egli sorrise tristemente e la valle intera si coprì di color rosa, dolce malinconia dei còlchichi. (6) “
Carlo AGOSTINI
Dalla rivistaL‘Esperanto n. 64, anno 1960, organo della Federazione Esperantista Italiana
_______________________________________________
La traduzione italiana dall’esperanto è dell’Amministratore di questo blog
Pelmo: è una montagna delle Dolomiti di Zoldo (provincia di Belluno) che raggiunge i 3.168 m s.l.m. Si trova a est del passo Staulanza, separando la val di Zoldo e la val Fiorentina dalla valle del Boite.
Il massiccio delle Tofane, Tofana di Rozes, Pomagagnon, Gruppo del Cristallo, Punta Sorapiss, Croda da Lago, Becco di Mezzodì: sono tutti monti del sistema Dolomiti.
Re Antelao: detto anche il Re delle Dolomiti, è la seconda cima delle Dolomiti, con i suoi 3 264 m. ed è parte di uno dei principali gruppi delle Dolomiti bellunesi. (Fonte della foto qui presentata del ‘Re Antelao’:http://www.altocadore.it/it/itinerari/itinerari_estivi/traversata_antelao.htm ) In realtà è la cima più importante geologicamente, se si considera il rapporto tra l’altezza e l’orizzontalità del suo zoccolo, che non supera il diametro di quattro chilometri
Il colore della pelliccia dell’ermellino varia secondo la stagione: d’inverno diventa totalmente bianca
Il colore del còlchico è tra il rosa e il violetto, come nelle foto.
Il 31° Congresso Italiano di esperanto ebbe luogo a Cortina d’Ampezzo sul finire dell’estate 1960, proprio quando i còlchichi si preparavano ad uscire dal terreno per affacciarsi al mondo.
…Mi piace chi si fa domande e non si accontenta… Mi piace l’Amicizia che resiste al tempo e quindi è vera…..
/
Mi ŝatas kiu serĉas respondon, kaj ne kontentiĝas… Mi ŝatas l’ Amikecon kiu rezistas al temp’, kaj tial veras…
Saverio Grandi, estas itala verkisto-kantisto, komponisto, klasebla kiel kategorio en pop- kaj rok-muziko. Li estas la aŭtoro de ĉi tiu kanto: “Mi piace”, kies vortoj estas vere tre belaj kaj riĉaj, intensaj.
Ankaŭ vi, esperantistoj, povos ilin “ŝati” danke al la reinterpreto de Roberto Pigro, kiu, el Cipro, akceptis reinterpretadi la kanton per Esperanto. Roberto Pigro, same estas komponisto, kaj verkisto-kantisto… La esperanto-versio titoliĝas: “Mi ŝatas” ….
Multaj personoj kulpigas la lingvon esperanton, ke ĝi ne estas ‘natura’ lingvo, sed artifika. Plivere, esperanta lingvo estas konsiderenda planita lingvo kaj internacia.
Lingvo, fakte ĉiuj lingvoj, ne estas konsiderenda naturafenomeno (biologie), sed socia fenomeno:
“La punkto estas, ke ĉiu lingvo estas lingva esprimo de difinita socia grupo kaj, iam formiĝinta, iam kreiĝinta, tiu lingvo efikas kuntene en rilato al sia socia grupo. Do, la lingvo estas preskaŭ legitimilo, identigilo, de la koncerna socia grupo.” (citaĵo eltirita de la sekva video)
Mi proponas al vi ĉi tiun videon, kun parolado de Ivo Lapenna. Pri li kaj pri lia biografio kaj agado vi povas trovi informojn en Vikipedio (1). En la video, li tre klare kaj per tre preciza elparolo, kaj tre flue, ilustras kelkajn esencajn kaj profundajn konceptojn, kaj priskribas la lingvan esperantan fenomenon.
Esperanto kiel lingva esprimo de humaneca internaciismo
Esperanto evoluas kiel la aliaj lingvoj, per la samaj modaloj de iu ajn lingvo… tion evidentigas Ivo Lapenna.
La lingva evoluiĝo povas dependi de du faktoroj:
diferencigantaj (fremdigaj) – ekzemple: geografiaj, sociekonomiaj, kastaj, profesiaj, religiaj …kiuj malhelpas la bontenadon de la lingva unueco (se ĝi ekzistas), aŭ la alproksimiĝon kaj la integriĝon de du malsamaj lingvaĵoj.
unuigantaj – plejparte dependantaj de teknikaj progresoj (veturiloj, novaj komunikadiloj) sed ankaŭ la skribeltrovo, la preseltrovo, la literaturo, la produkto de specialaj fakaj lingvaĵoj… ĉiuj faktoroj kiuj helpas la forĝadon kaj la fortikigon de komunaj lingvoj por pli granda nombro da personoj, en ĉiam pli vastajn teritoriojn.
INTERNACIISMO
Por ke lingvo estu efektive internacia, nepras ke ĝi estu tia pro siastrukturo, pro sia socia bazo, kaj pro la celo al kiu ĝi utilas.
Strukture:
Vortradikoj de la lingvo esperanto estas plejparte devenantaj de internaciaj vortradikoj (tre atente elektitaj de Zamenhof, kiu mem konis multajn lingvojn).
Sed lingvo ne estas formita nur per vortoj. Ĝi devas havi ankaŭ gramatikan strukturon, prononco-regulojn, ortografion.
Nu, la esperanta gramatiko estas sintezo de tiu esenca parto de gramatiko kiu estas komuna al multaj lingvoj, nepra sed ankaŭ sufiĉa por taŭge esprimi propran penson.
Socie:
Esperanto estas internacia ankaŭ je sia socia bazo.
Klarigo. Lingvoj naciaj, eĉ kiam estas utiligataj plimalpli efike por internaciaj komunikadoj, restas naciaj, kaj en la ena strukturo, kaj en la socia bazo. Naciaj lingvoj apartenas al respektivaj nacioj: civitanoj de aliaj nacioj povas studi nacian eksterlandan lingvon plimalpli bone, sed ili ne sentas ĝin kiel la sian. Diverse, la Internacia Lingvo Esperanto estas propraĵo de la tutmonda kolektivo, kaj ĉiu persono kiu konas ĝin sentas tiun lingvon kiel propran.
Cele:
Je la fino, esperanto estas internacia ankaŭ laŭ la vidpunkto de sia celo: utili kiel neŭtrala instrumento, kaj transnacia, al tutmondaj internaciaj rilatoj.
Ankaŭ pro la travivaĵoj en plurlingva kaj konflkitema socia medio, la delikata animo de Zamenhof, ideinto de Esperanto, antaŭvidis por la Internacia Lingvo, jam ek de la komenco, la pli vastan socian grupon imageblan: la homaron.
