Biografio pri É. Grosjean-Maupin

Émile Grosjean-Maupin 

franca esperantisto          artikolo aperinta en 1933, en la franca lingvo, okaze de lia forpaso – bv. iri al:  http://www.ipernity.com/doc/r.platteau/5874679/in/album/236310

_________________________________

          Vi mem povas konstati en la reto, ke informoj pri la personeco kaj karaktero de Grosjean-Maupin ne ekzistas, nek pri lia familio kaj privata vivo, kaj ke pri lia agado jes oni trovas kelkajn informojn. Efektive, dum la unua periodo, tiu de pionirado, estis tre grave agadi, agadi kaj ankoraŭ agadi por disvastigi la lingvon esperanton, kaj oni atentis prefere pri la konkreta aktiveco. Sed malantaŭ tiuj pioniroj ekzistas sentoj, aspiroj kaj ambicioj kaj Esperantujo permesis al kelkaj el ili ĝui prestiĝon kaj sociajn agnoskojn, tiom ke mi konkludas ke la esperanta afero, tiam sed eĉ nuntempe, por multaj ge-esperantistoj estas saltotabulo por sia persona esprimiĝo kaj sukceso.

Mi emas rimarkigi la specialan etoson travivitan de tiamaj pioniroj de esperanto, kiuj krome vivis en epoko (la komenco de la XX° Jarcento) dum kiu multaj estis la homaraj esperoj plibonigi la mondon kaj la homaran vivon, ĉiukampe: science, teknike, socie, politike, morale kaj arte…kaj lingve. Projektoj pri planitaj lingvoj tiuepoke estis multaj.

Kiam mi grafoanalizas personon, estas mia kutimo serĉi nur vere esencajn informojn pri li  kiel : sekso, aĝo kaj profesio. Tiaj tri informoj sufiĉas kaj nepras por skizi personecan portreton; nur poste mi serĉadas biografiajn notojn. Nu, pri Grosjean-Maupin, mi ne trovis  abundajn. Jen al vi, do etan biografion pri li. Sed certas, ke li estis valora esperanto-pioniro.

.

Émile Grosjean-Maupin naskiĝis en Francujo en 1863 kaj mortis en 1933. Li esperantiĝis en 1906 kaj okupiĝis ĉiam kaj preskaŭ ekskluzive pri lingvaj demandoj. Profesie li estis Emerita Direktoro de la Ŝtata Altlernejo por ge-blinduloj, en Parizo.

Multaj estas la recenzoj de li verkitaj kaj la prilingvaj artikoloj, kiuj aperis en gravaj gazetoj, inter kiuj la Revuo. Li estis konstanta redaktoro de Franca Esperantisto (de 1908 ĝis 1921). Ano de la LINGVA KOMITATO en 1909, Akademiano en 1920, li tuj fariĝis Direktoro de Komuna Vortaro, t.e. lingva sekci-estro en 1913 post la morto de Elb, dum la alia ekzistanta subsekcio pri teknikaj vortaroj fariĝis sendependa sub direkto de Verax. Grosjean-Maupin alportis la sperton de siaj multjaraj leksikologiaj laboroj. Kune kun Cart, en 1922 li publikigis en la kolekto de la Akademio “Vortaro de la Oficialaj Radikoj” montrante per specifaj presliteroj la plej gravajn vortojn, kiujn unue devas scii ĉiuj lernantoj de la lingvo. Li estis konsiderita la ĉefa leksikologiisto de Esperanto. Krom diversaj broŝuroj, li verkis france du gramatikajn verkojn: kun Aymonier Cours Méthodique d’Esperanto; kun Becker  Course élémentaire pratique d’apres la méthode combinée (1909).

Li estis ankaŭ tradukinto (La formortinta Amiko de Thiebaut) sed liaj plej gravaj verkoj estas la tre kompletaj kaj detalaj vortaroj E-franca, 1910  kaj  Franca-E, 1913 – kaj, fine, li estis la ĉefa aŭtoro kaj direktanto de la fama Plena Vortaro de Esperanto eldonita en 1930, nur esperante redaktita, kiu markas daton en la leksikologio de Esperanto.

Vi devas scii ke de 1907 ĝis 1910 la movado de Esperanto en Francujo enskribis la plej malgajan paĝon de sia historio kun multaj reciprokaj kontraŭpersonaj atakoj, diskutoj, kritikoj, kaj same en 1911 kun aliaj disputoj inter Cart kaj LINGVA KOMITATO unuflanke, Bourlet kaj la Revuo aliflanke. Ankaŭ la verko “Dictionnaire complet E-fr” de Grosjean-Maupin, tre zorge ellaborita, estis atakita pro la enmetitaj multaj vortoj neoficialaj kaj ofte kritikeblaj. Tiuj disputoj eniris en la pli grandan diskuton inter la kelkfoje netoleremaj “fundamentistoj” kaj la kelkfoje malseveraj “neologistoj”, disputoj eĉ pli akraj pro la freŝdata skismo de Ido, kaj pro la malnova konkurado inter la du grupoj de eminentuloj. Je la fino tiu konkurado estingiĝis iom post iom, tre malrapide, kaj je la fino Cart proklamis la servojn, kiujn Grosjean-Maupin faris al Esperanto (el encikolpedio eld. 1933)

Grosjean-Maupin konvinkiĝis je certa momento, iamaniere, ke “la evoluo, t.e. la sorto de Esperanto kuŝas, kiel diras la Deklaracio de la Akademio, en la manoj de la Esperantistoj” kaj li mem  en la enciklopedio (je la paĝo 207) klare precizigas ke ĉiuj Esperantistoj inkluzive de recenzistoj, gazetistoj kaj verkistoj devas severece “atenti ne nur siajn proprajn lingvajn bezonojn kaj facilecojn sed ankaŭ la ĝeneralajn superajn interesojn de la movado”, kaj invitas tiel: “ne akceptu ĉion ajn tro facile kaj senkritike. Ni akceptu nur la lingvajn novaĵojn [neologismojn kaj novajn terminojn] kiel definitivajn kiam ili estos kontrolitaj kaj kribritaj de la vivo kaj ankaŭ konfirmitaj de la Lingvaj Institucioj, supera aŭtoritato registranta la efektivan lingvan evoluon”.

Pri liaj psikaj fundamentaj sintenoj kaj bazaj psikaj dinamismoj mi sendas la leganton al la skribo-analizado en la antaŭa artikolo, esperante ke ĝi ĵetu lumeton sur lian konflikteman sintenon.

  el vikipedio

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k14147803/f1.highres

Annunci

Émile GROSJEAN-MAUPIN

(1863 – 1933)

                   (grafoanalizo)

Émile Grosjean-Maupin estis franco, kaj pioniro por la disvastigo de la lingvo esperanto

________________________________

supre: la unua paĝo de letero de li adresita en 1931 al generalo Louis Bastien

sube:  letero de li adresita en 1932 denove al generalo Louis Bastien (1869-1961)

______________________ grafologia slipo ______________________

SignoJ kaj mezuroj, laŭ la itala grafologia metodo de Girolamo Moretti:

Markita unua-maniere  9 dekonoj – baza linio plutenita 8 – tordiĝinta 8 – sinua 3 – saltlerviĝa (saltetanta) 7 – malegala kun metodo 7 -anguloj je tipo B 6-7 – Anguloj je tipo A 6 – angulforma 6 – klara 6 – malklara 4 –  larĝeco de literoj 5-6 – larĝeco interlitere 5 – 7 neregula –  larĝeco intervorte 4 reduktita pro ekstrasigno subjektiveco – ligita interlitere 5-6 – malkunligita interlitere 4 – senpacienca 7 –  vertikala 6, sed ne rigida – dinamika 7 – rapidema 6-7 kaj neregule elana –  kurbitaj stangoj 6 – ekstrasigno pri subjektiveco 6 – ritmo iomete kongestita.

__________________________________________________________

 

Psika portreto

pri

Émile Grosjean-Maupin

laŭ lia skribmaniero

 

Émile Grosjean-Maupin prezentiĝas kiel voloplena kaj tre firmdecida persono, kun multaj elspezendaj energioj kaj psika forto, aktivema. Li estas unuopulo pli ol sufiĉe vitala, kiu kapablas tre bone elteni fizikan kaj mensan stresojn, homo kiu celas atingi je ĉia ajn kosto siajn celojn, helpata en tio de sia kostanteco, persisto, kun senĉesa agado (markita unua-maniere altgrade kun baza linio plutenata 8, angulforma, ang. je tipo B kaj malegala kun metodo, rapidema). Li povus trouzi siajn energifortojn, kiujn li postulas streĉe utiligadi, ĝis abrupta ebla disfalo: efektive, li ne kapablas limiĝi, nek li atente konsideras la avertosignalojn je cedado. Li ŝajnas ripozi per ŝanĝo kaj alpreno de novaj taskoj, sed ĉio havas limon, ĉu ne? Lia nervoza temperamento estas malfacile pritraktebla.

Mi tiel resumis liajn esencajn psikajn dinamikojn. Sube mi klarigos pli bone liajn anim-impulsojn kaj psikologiajn motivaĵojn.

 

Intelekto

En li superregas deziro ekzameni kaj kontroli sian kaj alies aktivecojn, ĉar li ne kontentiĝas per evidentoj aŭ raportitaĵoj. Li skrupulemas, kaj sia konsciencokampo enfermiĝas pro troa atento-enfokusigo. Li aspiras al objektiveco certe (tia estas lia instinkto) kiu per si mem estas konsiderenda kvalito, sed ne ĉiam en ĝi li sukcesas: kaj pro la ekcesa memfido kaj pro senpacienco (eta skribo 7, tordiĝinta 8, senpacienca 7 kaj ekstr. subjektiveco). Lia pensado estas penetrema sed tro selekta. Li tro intense kaj rigore serĉadas la profundan sencon de aferoj, ankaŭ kiam aferoj postulas pli da elasteco. Tia lia estmaniero malfaciligas al li konformiĝi al alies ideoj kaj donas al li unuflankajn vidpunktojn (ekstr.subjektiveco, neregula interlitera larĝeco, ritmo iomete kongestita, kaj literoj A-O surpinte malfermitaj: ĉi-lasta signo mildigas lian morrigidecon). Lia inklino tro longe halti sur signifo de detaloj, ĉefe de tiuj nekongruaj kaj inter si oponaj, perceptigas al li malserenon kaj daŭran konfliktemon (tordiĝinta 8, saltetanta kun senpacienco, tre eta skribo). Krome, senpacienco kaj agresaj eksplodoj direkte al aliaj, t.e. lia sub-estanta nervozeco kaj tre ofta alarmo-senso kaŭzita de hipersentemo rilate al mem-defendo kontraŭ aliuloj, instigas lin rapide konkludi, rapide ĉesigi ian ajn debaton: ĉiuj faktoroj kiuj ne permesas al lia spirito pli atente kaj respondece zorgi pri alies postuloj (senpacienca kun markita unua-maniere altgrade, rapidema, dinamika, kaj eskst. subjektiveco). Li ne plene pesas sekvojn de sia malmodesteco.

Subtila kaj persistema en siaj observadoj, li ne kapablas facile adaptiĝi;  ĉiel ajn, en siaj kondutoj kaj agado li esprimas rimarkindan volon kaj grandan personan engaĝon. Tre rigora al aliaj, sed ankaŭ al si, li  plene manifestas,  eksplicite  kaj ne, siajn digno- kaj supereco-pretendojn, tiel elmontrante sian plejprofundan ofendiĝemon kaj suspektemon, ĉefe direkte al kiuj ne bone akceptas liajn ideojn (angulforma kun tre markitaj stangoj,  anguloj je tipo A 6 kaj je tipo B  6-7 pro la ofendiĝemo kaj la persisto, baza linio  8  pro la necedemo, kaj tordiĝinta 8 pro la rigoro, kun ekstrasigno je subjektiveco pro la distancafekto).

Lia lerno-povo ne estas tuja kaj facila (kvankam li estas koncepte profunda kaj tute ne  supraĵa, kaj posedas rimarkindan intuicion): ĉio dependas de lia tro-skrupula enketemo, kiu ne donas al li trankvilecon por serene eklumi. Malgraŭ li povus potenciale  kompreni psikologiajn homajn dinamikojn (tordiĝinta 8 kun sinua 3, tre eta skribo kun  larĝeco de literoj 5-6) li ĉiam estas komplika kaj preta starigi problemojn, ĉar li emas ĉion kontroladi, eĉ antaŭ ol eklerni. Lia nervoza kaj viglega temperamento influas eĉ lian menson kaj penson.

Li interne, kaj en stato de kvieto (kiu tre maloftas en li), inklinas sintezi pli ol analizi, sed malgraŭ ĉi tia intelekta fakulto li persiste kontraŭbatalas siajn impulsojn, kaj ofte li rezultas ĉikanema kaj pedanta. Sekve, ankaŭ lia juĝo estas pro tio kondiĉita de enaj kontraŭaj sentoj kaj de iritiĝemo: jen li sentas grandanime, jen pli rigide (la indikitaj signoj pri larĝecoj, ligitecoj, angula, senpacienco kaj ritmo iomete kongestita).

Liaj internaj konfliktoj probable originas el forta volo en personeco kiu povus esti kvalite pli komprenema: ankaŭ vide kaj grafike oni povas konstati la grandan kontraston kiu ekzistas inter la dolĉaj konkavaj stangoj kurbitaj dekstren kaj la krudeco de pintigitaj anguloj en kelkaj literoj kiel  ‘p’    ‘q’   kaj   ‘f’  , estantaj ekzemple en vortoj:   plusieurs  (dua linio), ‘qui‘ (kvara linio) kaj   ‘forment‘ (lasta linio) en letero skribita en 1932, kaj en vorto    ‘parfaitement‘ en 1931-a letero.

 

Aktiveco

Internaj nervozecaj eksaltoj kaj senpacienco certe ne faciligas al li la vojojn; male, ili malfaciligas lian aktivecon per baroj, eĉ en sociaj rilatoj (saltetanta, senpacienca kaj tordiĝinta). Kaj intelekte kaj profesie li kapablus rezigni oficon aŭ rezigni plezuron por atingi tutcerte celon,  sed ne ĉiam li sukcesas tempumi, nek atendi la necesajn evoluadojn de situacioj; li urĝas alveni, kaj strebas venki intermetitajn malhelpojn per imposta sinteno, kelkfoje ordonema, kiu tute ne konsideras ricevitajn sugestojn de aliuloj: praktike li inklinas esti ‘altrangulo’, ‘eminentulo’, ‘gravulo’ . En la faktoj, li ne emas aŭskulti. Malfacile kontentigebla, krome li estas helpema al kiuj samopinias, dum estas senrajte kritikema kaj malamikema al kiuj malkaŝe kontraŭdiras lin, aŭ socie damaĝas lian bildon. Lia deziro esti objektiva estas de li mem humiligita, kaj li konscias pri tio: tiel Grosjean-Maupin ofte devas decidi inter malsamaj kaj oponaj siaj eblaj elektoj kaj sentoj kaj ekpenti, kaj opiniŝanĝi  (la tuta kunteksto de signoj). Lia puntiliemo kaj sofismumo postvenas ĝuste por pravigi iujn de li faritajn elektojn, por ilin klarigi  kaj prezenti en maniero pli akceptebla por aliuloj. Argumentado ja ne mankas al li (eta skribo pro la rafiniteco, malegala kun metodo altgrade pro la eltrovemo, angula pro la sagaco), sed tiaj liaj komplikaj kaj renversaj rezonadoj kaj supozoj kaj teorioj atingas nur la celon renversi animojn (tordiĝinta 8, saltetanta, angula kaj ekstr. subjektiveco).

Li sendube kapablas sin organizi kaj plani sian agadon (baza linio plutenita, bonaj ligitecoj kaj malligitecoj interliteraj, skribo sufiĉe klara) kaj estas konstanta en sia agado , helpita de sia obstineco. Li havas fidon en siaj realigaj kapabloj, memfido kiu estas plifortikigata de sia potenca volo kaj braveco, kiuj permesas al li atingi efektive konkretajn kaj videblajn rezultojn, konsidere ankaŭ lian impeton kaj spurton rekomenciĝi (stangoj tre markitaj pro la rimarkinda volo, baza linio plus dinamikeco plus anguloj je tipo B pro la obstino, tre eta skribo plus larĝeco de literoj pro la profunda konceptado).

Li ŝatas karieradi kaj reteni regantajn postenojn (stangoj markitaj unua-maniere) sed verdire li ne tro efikas mastrumadi, ĉar lia fakta inklino renversi animojn – kiel jam de mi klarigite – tute ne povas helpi gvidadon kaj, male, povus kaŭzi malkontentojn en la ĉirkaŭa medio,  eĉ kiam liaj intencoj estas bonaj en la nomo de idealaj valoroj.

En skribo tiom personigata kaj en personeco tiom forta kiom la lia estas (skribo kiu apartenas al kuraĝa kaj  kontraŭkonformista persono) nekredeble ekzistas ankaŭ loko por teneriĝo kaj socialiĝpovo. Per sia potenca volo, kaj – atentu – nur per voloforto, li kapablus sin kontraŭstari por laŭcele ne kaŭzi kromajn koliziojn kaj kontrastojn en amikoj kaj eksaj-amikoj: li riparas per genieca intuicio la mankon de sia adaptiĝemo kaj siajn erarojn.  En tio konsistas lia originaleco: li sukcesas eltiri el sia MIO la necesajn elementojn utilajn por akiri pli socian komunikoeblecon. Rigardinte lian vizaĝon en la foto (la nura kiun mi trovis en la reto) mi min tuje demandis: kial li estas tiom serioza vizaĝe kaj tiom angoroplena kiel elmontras la faltoj sur lia frunto? Mi konkludis, ke tiu vizaĝo bone spegulas lian komplikan karakteron kaj temperamenton: t.e. li konscias pri sia morrigideco, sed ne plene indiferentas antaŭ la homara varieco. Tio estas nur mia impreso, sed ankaŭ vizaĝoj ĉiukaze estas esprimivaj je enaj sentoj se persono estas sincera….kaj li esence estas kiel aspektas.

Signoj kiuj mildigas lian kontraŭstaremon ekzistas, ja, en lia skribo:

• eta skribo 7 (supermezgrade) –  la rimarkinda observokapablo kaj koncentriĝo bremsas eventualan troan ekspansion de lia MIO,  kaj de lia EGOO.
• la kurbitaj stangoj 6 (iomete supermeze) – ili permesas al li apudiĝi al proksimuloj per iom pli da konsentemo, mildigante tiamaniere liajn bruskajn kaj senpaciencajn manierojn;
• la literoj A-O pinte malfermitaj, grado 7 (oftaj) – estas  naturaj kaj sinceraj emociaj esprimoj, kortuŝiteco,  kiuj permesas al li emocie iuokaze teneriĝi, sin liberigi de konstanta memdefendado, kaj igas lin malpli singarda, pli afekcie fragila kaj samtempe pli ‘aperta’, malkaŝa, kaj nenociva.

 

Adekvataj dispozicioj

Lia inklino perforte direkti, respondeci, kontroli kaj rapide decidi, kaj lia malemo submetiĝi, implicas ambicion kaj rezultigas malfacilojn en sociaj rilatoj kaj kunlaborado. Liaj dispozicioj povas trovi elirejon en gravaj, influaj kaj respondecaj taskoj kiuj postulas konstantecon, elprov(ad)ojn kaj bonan dozon da kontrolo, agoj en kiuj li vere lertas.

°°°°°°°°°°°°°°

Sube, la lasta paĝo de letero 1932, kie vi povas vidi lian subskribon. Parafo, kiu ne estas grafologia signo –  sed forfuĝa kaj nekonscia ekstra-signo –  elmontras bone lian bezonon precizigi la gravecon de sia memo, de sia Mio.

____________________________________________________

 

Kuraĝo estas…

eo

Kuraĝo estas…
… esence ‘firmeco de koro antaŭ danĝero’.

La ideo pri kuraĝo implicas triaspektan miksaĵon: animforto / humaneco / sinofero, kiuj estas tri altaj homaj kvalitoj kiuj instigas kaj permesas al homoj alfronti riskojn aŭ danĝerojn, realajn aŭ imagajn, fizikajn aŭ moralajn tute ne gravas. Kuraĝo ne liberigas de timo kaj malkvieto. Homaj pioniroj ĝenerale, kaj ankaŭ esperantaj speciale, certe estas difinindaj  ‘kuraĝuloj’. Ili estis persistaj, rezistaj al alies mokadoj kaj sinoferemaj cele al alta paca idealo, kaj se ili ne havus kuraĝon, tiu celo (faciligi komunikadon inter plurnaciaj homoj) estus mortinta kune kun ili. Kuraĝo efikas kaj bezonas kunpartiĝon.

     Mi proponas al vi ĉi-sube tradukon al esperanto de elkora poezio, el aktuala tute malsama historia kunteksto, kie homoj ne plu havas kuraĝon esperi, vivi, deziri, fidi je aliaj homoj; epoko kie ĉio limigas, vole-nevole, la humanecan naturon de homoj, kiuj bezonas nur ‘firmecon de koro kaj kuraĝon’ por iri antaŭen, por progresi, unuopule kaj socie.

 

it

Il coraggio è…
… essenzialmente una ‘fermezza di cuore dinnanzi al pericolo’.

L’idea di coraggio implica una miscela dai tre volti: forza d’animo / umanità / sacrificio, tre alte qualità umane che inducono e permettono agli esseri umani di affrontare rischi o pericoli, reali o immaginari, fisici o morali proprio non importa. Il coraggio non libera dal timore e dall’apprensione. I pionieri in generale, ed esperantisti in particolare, meritano di essere definiti ‘persone coraggiose’. Essi sono stati perseveranti, capaci di resistere all’altrui ludibrio, con spirito di sacrificio in nome di un alto ideale di pace, e se non avessero avuto coraggio, quella finalità (facilitare la comunicazione tra persone di diverse nazioni) sarebbe morta insieme a loro. Il coraggio è efficace e necessita di condivisione.

Vi propongo qui sotto una poesia dettata dal cuore, proveniente da un contesto storico attuale del tutto diverso, dove gli esseri umani non hanno più il coraggio di sperare, di vivere, di desiderare, di credere negli altri esseri umani; un’epoca in cui tutto limita – volenti o nolenti – l’umanità degli esseri umani, che abbisognano soltanto di ‘fermezza di cuore e coraggio’ per andare avanti e progredire, individualmente e socialmente.

Poezio eltirita el: https://ormesvelate.com/2018/07/24/il-tuo-coraggio/

tradukita al esperanto kun la permeso de la aŭtoro: Daniele Corbo

 

“Il tuo coraggio” Se avessi il tuo coraggio guarderei in faccia i mostri lotterei anche al buio, non sfuggirei alla battaglia, ma cercherei ostinatamente la vittoria. Se avessi il tuo coraggio la notte non farebbe paura nei silenzi troverei assensi conoscerei sempre la strada senza timore di sentirmi perduto. Se avessi il tuo coraggio potrei uscire fuori dagli inferi senza mai girarmi indietro e con la forza del mio animo ritorneremo a vedere la luce.

“Via kuraĝo” Se mi vian kuraĝon havus monstrojn en vizaĝo rigardus mi luktus eĉ en mallumo, mi ne fuĝus de la batalo, sed obstine al venko mi alstrebus. Se mi vian kuraĝon havus nokto min ne timigus en silentoj mi trovus konsentojn mi konus la vojon ĉiam sen timo senti min fora. Se mi vian kuraĝon havus mi eliri el inferoj povus mi retrorigardus neniam kaj per mia spirita forto ni ambaŭ la lumon revidos.

 

Biografio pri J. Baghy

Julio Baghy – hungara esperantisto

( 1891 – 1967 )

supre – bildofonto: http://esperanto.net/literaturo/autor/baghy.html

Unua paĝo el Dancu Marionetoj!  de Julio Baghy  – kun subskribo de la aŭtoro je 1936. La originala alŝutanto estis Verdulo de Esperanto Vikipedio – (Memfarita bitigo, libere uzebla).

 

Julio Baghy, originale BAGHY Gyula, estis hungaro. Naskiĝinta la 13-an de januaro 1891 en Flag, tiuepoke en Aŭstrio-Hungario, li estis filo de drama aktoro kaj de virino kiu profesie estis teatra sufloro. Do, li vivis en teatra medio kaj konsekvence, sed ne apriore devigite, li mem fariĝis aktoro kaj reĝisoro de diversaj teatraĵoj. Li mortis la 18-an de marto 1967 en Budapeŝto.

Dum sia 76-jara vivo li estis vere fekunda literatur-verkisto. Plej konata pro siaj poezioj, li estis ne nur aktoro kaj reĝisoro, sed ankaŭ novelisto kaj romanisto. Ne nur en esperanto li verkis originale, sed ankaŭ en sia hungara lingvo li produktis poemojn kaj novelojn, kiuj estis publikigitaj en hungaraj gazetoj, ĉefe dum sia juna aĝo. Rilate al lia esperanta medio, lia aktiveco estas bone ilustrita per sekvaj vortoj de Ulrich Lins:

” Baghy, karese nomata Paĉjo, esprimis sentojn, kiuj dekomence estis karaj al la esperantistoj… Li evitis ligi sin al konataj politikaj-ideologiaj pozicioj kaj tiamaniere helpis al la meza nepolitikema esperantisto identigi sin kun lia idealo de homa frateco.”

Tion kaj pli ampleksan liston da verkoj de li komponitaj, kaj multon alian pri lia vivo, vi mem povas legi rekte en la esperanta versio de vikipedio. Mi nur emas evidentigi ke Julio Baghy kunlaboris al multaj Esperanto-gazetoj, estis multfoje citata jam en la Enciklopedio de Esperanto (1933), al kiu li mem kontribuis per nombraj artikoloj kaj informigoj, kaj estis unu el la ĉefredaktoroj de Literatura Mondo (ĝis 1933)…..

Baghy ekkonis la esperantan lingvon en 1911, kaj ravita per ties interna ideo, esprimdezirita de la aŭtoro Zamenhof, li akceptis ĝin tuj bonvole. Liajn verkojn karakterizas lia deviza tendenco:

” Amo kreas pacon,

Paco konservas homecon,

Homeco estas plej alta idealismo. “

el: https://eo.wikipedia.org/wiki/Julio_Baghy

 

Dum la (unua) mondmilito

Sed en ĉi tiu mia biografieto mi preferas halti kaj atenti pri lia kaptiteca vivosperto, kiu povus plej bone komprenigi al ni lian specifan personecon, kiun mi skribo-analizadis antaŭe, pli frue ol kolekti informojn pri li…. Dum la unua mondmilito, dum longaj 6 jaroj, kaj juna homo, li vivis kiel militkaptito en Berezovka (Orienta Siberio) kaj tio rompis lian teatran karieron. Mi supozas, ke laŭ psikologia vidpunkto tio – nepre – stampis spurojn en lia menso kaj memoro, kiuj influis lian individuan evoluiĝon kaj lian severan vidpunkton pri homoj ĝenerale. Lia subskribo montras plene lian estetikan plezuron kaj samtempe lian afektan sinprezenton, kiu fariĝas necesa masko por protekti sian veran internan realaĵon, tiu de pasiemulo, finfine de artisto.

Skribas Edmond Privat ke “en tia perdita malproksima loko (t.e. Siberio) la hungara poeto Julio Baghy verkis iujn el siaj plej belaj poemoj. Tie atingis lin la malĝojiga novaĵo pri la morto de d-ro Zamenhof pro kormalsano (14 aprilo 1917):

La famon ne brue,

Nur poste malfrue,

Simile al eĥo de mortkrio

Mallonga sciigo alportis:

“la Majstro mortis.”

Tiu mallonga sciigo trafis iam kaj plorigis homojn en ĉiuj plej malproksimaj anguloj de la mondo. Jam delonge ili aŭdis nenion pri la movado. Ĉu ĝi vivas ankoraŭ? Ĉu ne? Ĉu dronis ankaŭ tiu nobla espero de l’ homaro sub la malhelaj ondegoj de l’ buĉa teruro? Jen mortis la fondinto, la insipranto de miloj. Kio estos post li?” (paĝo 96 de HISTORIO DE LA LINGVO ESPERANTO – dua parto – Eld. Ferdinand Hirt Sohn en Leipzig – 1927 – aŭtoro Edmond Privat )

Estas ankaŭ tre interese legi jenon:

“Liaj unuaj poemoj venis el rusa militkaptiteco; ili kaŭzis surprizon kaj ĝojon. Zamenhof kaj la antaŭmilitaj Esperanto-poetoj estis baritaj de la lingvo, kiu donis malmulte da eblecoj. Zamenhof mem povis forgesigi la neperfektecon de la poezia lingvo, almenaŭ plejparte, per sia sincera, nobla, arda sento, kiu kreskis super la formaĵojn. Sed krom la eksperimentoj de Grabowski, neniu poeto volis aŭ povis elperforti sin el la frua tradiciemo de la juna esperanta poezio.” (denove el vikipedio).

Do, Julio Baghy povis…  aŭdacis… kaj sukcesis… Li, pasia poemisto kaj transformulo, restas inter la unuaj de longa posta serio da aliaj kuraĝaj kaj inspirataj esperanto-poetoj, kiuj verŝajne estis pli lertaj ol li, sed malpli ĉizite.

_______________________________________________

Julio Baghy

     ( grafoanalizo  )                       

 ( 1891 – 1967 )   aktoro kaj poeto

LIA SKRIBMANIERO – en 1956 – kiam li estis 65-jaraĝa

 

________________  GRAFOLOGIA SLIPO  ________________

Grafologiaj signoj :

Paralela – Angula 7 sed kun mildigitaj refaldoj – Anguloj je tipo A kaj B  5 – Rigidaj stangoj 8 – kurbitaj stangoj 1 – retorditaj stangoj 1 – Larĝeco de la literoj 3 (=strikta) – Larĝeco inter la literoj 8 – Larĝeco inter la vortoj: grado inter 4 kaj 6, neregule – litera alteco (= kalibro) mezgrada kun variecoj metodaj – Ligita interlitere 8 kun kelkaj obstakloj (mov-embarasoj) – Baza linio rigore plutenata – Precizeme studita 8 kun kelkaj senkontrolaĵoj (forgeso de litero ‘a’ en la vorto ‘samideano’) – Dekstren-klina 7-8 – Klareca grafike 8 – Malrapida pro precizemo konfirmita de la Ekstrasigno pri flegmo en vorto ‘samideano’– Ekstrasigno pri subjektiveco en vorto ‘solidareco’ – Ekstrasigno pri troa aplombo (en la subskribo)

______________________________

PSIKA SKIZO

PRI LA PERSONECO DE

JULIO BAGHY

Lia masko

Eble, malmultaj povas pensi ke poeto – kiel Julio Baghy preszentiĝas – povas esti tiom rigora en sia estmaniero. Fakte, li estas skrupulema, kritikema kaj malmulte fleksebla (rigidaj stangoj, angula, akurata) kaj li firme persistas en siaj elektoj kaj en siaj vidpunktoj (la diritaj signoj kun baza linio plutenata). Lia ekstera konduto estas facile antaŭvidebla por la observantoj, ĉar li multe atentas al formo kaj al ŝajno (primeditita kun estetikaj artifikoj, ĉefe en la subskribo kaj beligoj en komencaj majusklaj literoj). Li ne lasas lokon por improvizado, kaj malfacile lia gesto estas netaŭga (klara kaj akurata, kaj kalibro mezgrada). Li estas tre postulema al si kaj al aliaj, kaj drasta en sia juĝo (stangoj rigidaj kaj paralela pro la rigideco kaj psika stereotipio, kaj baza linio plutenata pro la konstanteco; angula indikas enan kontrastemon).
Li tre atentas al sociaj konvenaĵoj, al kio lin ĉirkaŭas, sed ofte plenumas tion surface kaj observas ceremonie, kaj pro tio li facile povas lasi sin fortreni de klaĉaĵoj, kaj ne vere plejprofunde esplori la kialojn de homaj sintenoj (dekstren-klina, akurata, estetik-arta). Facile ofendiĝema kaj persista, li kapablus teni venĝemajn impulsojn kaj fariĝi senkompata (anguloj A kaj B, plifortigataj de la baza linio bone regata). Li havas tre bonan memorkapablon, ĉar lia atentemo kaj volo malofte distriĝas (klara kaj akurata, en ordema kunteksto kun kalibro ne granda)

 

Sindefendado estas neceso

Tamen….

…. malantaŭ lia masko, kiun li emas elmontri, vivas homo, kun sinceraj sentoj, ideoj kaj atendoj …. sentoj, ideoj kaj atendoj kiujn malfacile li sukcesas intime kunpartigi kun aliaj. Multaj estas liaj psikaj sinŝirmoj. Kelkfoje li fieras arogantece, malhumile (ekstrasigno pri troa aplombo), sed li faras tion nur konture, nur akcesore kaj hazarde, kiel rezervo, enscenige. Efektive li estis ankaŭ aktoro profesie, kaj povus esti ke li multon lernis el tiu teatra arto kaj enmetas lernitaĵojn en la realon. Ne temas pri vera ambicio, do, nur defendo de sia publika bildo. Bonvolu observadi lian subskribon: bone evidentiĝas la dirita aplomba gesto, ekzistanta ankaŭ en la vorto ‘vivon’.

 

Alia sindefendo estas ia ekstera aŭstereco: li ne volas aŭskulti, konsideras sin estiminda persono kaj devige aliaj devas tiel lin konsideri. Aliuloj ne devas lin malaprobi, ĉar lia pensado estas la plej ĝusta. Tia est-maniero donas rezulton: malproksimigi kiujn ne pensas kiel li (ekstra signo pri subjektiveco, videbla ĉe la fina litero ‘ o ‘ de vorto ‘solidareco’. Temas pri baraĵo kiun, simbole, li metas inter si kaj aliuloj.

La morala konscienco estas sekura

Sed li havas ankaŭ moralan konsciencon (ĉu pro rigora edukado, ĉu pro doloriga instruo de la vivo). Lia inklino vidigi al aliaj nur sian eksteran ‘maskon’ pensigas;  probable la kultura medio en kiu li vivis (ĉu socia, ĉu profesia, ĉu nacia aŭ familia… mi ne scius difini ekzakte) estis rimarkinde burĝa kaj maldelikate juĝema, kaj el tiuj entrudiĝoj li sin defendas per suspektemo kaj mem-malapero. Tra siaj literaturaĵoj kaj poeziaĵoj li sukcesas vibrigi kaj vidigi alian sento-kapablan spiriton, pli spritan kaj akutan, kiun en la ĉiutaga vivo li bridas kaj kaŝas. Tiamaniere li reekvilibrigas sian senton kaj reakiras sian identecon.

 

Lia verka stilo

Koncerne liajn poeziojn, lia stilo reproduktas certe lian kutiman inklinon zorgi pri la formo, sed emerĝigas lertajn teknikismojn kaj precizecon de parolo.   Per siaj verkoj, kaj danke al sia instinkta (intelekta) akuteco, li sukcesas vivigi kaj esprimi tre netajn, trafajn kaj psikajn bildojn, kaj situaciojn (angula sed mildigata do li ne estas vere ‘brula’, ‘akra’ –  malegala en la kalibro kiu donas al li iom da intuicia oksigeno, klara, belforma skribo). Liaj verkoj estis tre ŝatataj de la plejparto da esperantistoj, kiuj ne forgesis lin dum la paso de la tempo.

Nu, mi prezentas al vi versojn de unu el liaj poeziaĵoj, dediĉita “al unu el la poetofratoj” (mi tute ne havas informon pri kiu temas tiu ‘unu’). Ŝajnas al mi, ke ĝi bone montru la tute apartan personecon ĵus priskribitan:

al unu el la poetofratoj

(de J. Baghy, el libreto LA VAGABONDO KANTAS – 1937 Budapest

Mi neniam volis esti
de l’ poetoj – reĝo,
nek cerbumis pri l’ metriko,
nek pri l’ versoleĝo.
Mi nur kantas ritme rime
kiel mi deziras,
al Parnaso de l’ poetoj
mi ja ne aspiras.
Tre ridinde estus tie
sen kompreno muti
aŭ metrike korajn sentojn
“dokte” pridiskuti.
La moderna verso-arto
forĝas kaj poluras,
artifikas, elcerbumas,
per cezur’ mezuras,
sed ne tiel, kiel iam
grekoj – verspiedojn;
ĝi cezure tranĉas, buĉas
eĉ mem la poetojn.
La leganto streĉas menson,
sen kompreno ĝemas:
“Jen, poemo, vere brila,
sed pri kio temas?”

…….

____________________________________________________

Ĵeti rigardon al grafologiaj signoj

  

 

____________________________

Mia vojaĝo inter la esperantaj pioniroj daŭrigos, sed nun mi haltas momenton por konigi al vi almenaŭ la nomon de ĉiuj grafologiaj signoj ekzistantaj, por plejbone familiariĝi kun ili: kelkajn ni jam renkontis en montritaj skriboj, aliajn ni renkontos, aliajn verŝajne neniam. Tio dependas de skriboj kiujn mi sukcesos trovi.

Grafikaj kriterioj

Mi subdividis ilin laŭ jenaj grafikaj kriterioj, kiuj permesas ankaŭ al vi – intuicie – ekkompreni ke kelkaj estas komplementaj, aŭ reciproke kontraŭaj, aliaj aldonaj kaj akcesoraj. Tiaj kriterioj estas:

• sfera dimensio,
• premado,
• kalibro,
• larĝecoj,
• harmonio,
• ritmo,
• baza linio,
• kliniĝo kaj stangoj,
• ligoj kaj literaj konturoj,
• estetiko.

Al ili oni povas aldoni ekstra-signojn (tute senkonsciajn kaj marĝenajn), kaj subskribon; ci-lasta, verdire, ne estas grafologia signo, sed estas analizebla laŭ logiko kaj oportuna saĝo, laŭ simbola vidpunkto, laŭ racia analogio.

Veras, ke grafologiaj signoj estas multnombraj, kaj tio povus vin surprizi, sed ili estas ĉiuj gravaj, grafike kaj grafologie selektitaj laŭ realo, kaj spegulas la multfacetan estaĵon ‘homo’ en liaj sintenoj kaj personecaj trajtoj. Homo estas ‘kompleksa sistemo’ (biologia, fiziologia, nerva-muskola, psika, sed ankaŭ kelkfoje klinika, krome ankaŭ psikologia, psikiatria, behaviorisma, socia, eduka, kultura…)

Grafologiaj signoj – subdividitaj laŭ :

 

• la sfera dimensio:

ĝi koncernas precipe grandojn kaj larĝojn de unuopaj literoj cele al determinado de kurbeco kaj anguleco. Oni devas konstati ĉu literoj estas kurboformaj aŭ angulformaj, kaj ties mezurado NE INKLUZIVAS la inkaditajn strekojn. Temas pri milimetra determinado, ja, kaj nepraj iloj por grafologo estas grandiga lenso kaj goniometro. Preferindas konsideri, por mezurado, literojn per si mem jam globformajn, kiel ekzemple ‘o’ ‘a’ kaj ties devenantojn ‘d’, ‘g’, ‘ĝ’ kaj ‘q’ (en idiomoj kie tio troviĝas), k.s. , sed kurbecoj kaj angulecoj videblas ankaŭ en la refaldoj de la literoj m, n, e, s, ŝ, u, i, v, r, t, l, f, kaj en numeroj. Grado mezuriĝas per rilato (matematika raporto) inter la interna longeco kaj interna larĝeco de litero, sed ankaŭ oni devas konsideri ĉu angulecoj estas akutaj aŭ mildigitaj, kaj kiomgrade, ĉu estas aliaj stumblejoj dum la skribado kiuj haltigas kurbajn movojn.

Ĉar unuopa litero per si mem prezentas tuton (simbole: propran Mion) oni dumtempe eklernis ke la sfera dimensio estas strikte kunligata kun la konstitucia (fizika) strukturo de la skribanto, kaj spegulas malfermitecon aŭ fermitecon de koro kaj psiko. Kurba kaj Angula fakte estas signoj kiuj registras la gradon de la rilato inter la du fundamentaj instinktoj:

ekspansio       kaj       konservado.

Sekve, ili evidentigas la kapablon adptiĝi aŭ ne. Inter la du ekstremoj estas multaj nuancoj, kompreneble. Signoj estas:

Kurboforma = malegoismo

Angulforma = egoismo

Akutangula =

Hirta

Anguloj je tipo A

Anguloj je tipo B

Anguloj je tipo B

Seka (arida)

 

• la premado:

temas pri la forto – pli/malpli intensa – kiun skribanto transigas mane surpaperen. Ĝi havas rektan rilaton kun la somato, pro la fakto ke ĝi devenas el interna homa vigleco, kaj elmontras fundamentan psikan energion kiu movas vivantulon. Premado resumas grafike la kvanton kaj la kvaliton de tia vitala energio. Laŭ Nazzareno Palaferri, grafologo el skolo de G. Moretti, premo esprimas “la kapablo-nivelon produkti kaj konsumi dinamike energion“. Signoj estas:

Dika

Maldika

Subtila

Markita unua-maniere

Markita dua-maniere

 

• la kalibro:

ĝi rilatas la vertikalan dimension de la skriba strukturo, t.e de la ‘litera korpo’ , kiu konsistas en la alteco de la pli malgrandaj minuskloj (literoj sen stangoj kiel ‘a’, ‘o’ kaj devenaĵoj). Psikologie, temas pri konscio de la skribanto pri si mem kaj esprimas lian ekspansiintan aŭ malpliiĝintan SION. SIO estas difinebla tiel: ‘sento pri si mem kiu devenas de sia individua reala sperto’. Kalibro elmontras kiel persono sin vidas. Signoj estas:

Granda kalibro RONDA

Granda kalibro OBLONGA

Mezgranda kalibro (en la normo estas inter 2-3 milimetroj alta)

Malgranda kalibro (eta skribo)

Detalema (eta kaj ĉikanema)

 

• la larĝecoj:

ili koncernas la matematikan raporton inter: a) larĝeco kaj alteco de unuopaj literoj b) poste rilatigotaj kun la aliaj literoj de la skribo. Do, temas pri “distancoj” interliteraj kaj intervortaj, kiuj mezureblas same per lenso. Ĉar la movo kiu permesas tiajn grafikajn kunligojn de litero kun alia, aŭ de vorto kun alia, implicas precizan koncepton: “metiĝi en rilato kun…” , larĝecoj koncernas la realan sociemon de unuopulo. Bone atentu: sociemo ne estas same kiel adaptiĝo (la dua estas nur rimedo, artifiko por transvivi). Signoj estas:

Larĝeco DE literoj (ne konfuziĝenda per ‘kurboforma’)

Larĝeco INTER LA LITEROJ

Larĝeco INTER LA VORTOJ

Ŝutita, elverŝita

Apogiĝanta (interlitere)

Triopa larĝeco (la tri tipoj je larĝecoj sed reciproke konsiderataj)

 

• la harmonio:

skribo estas konsiderinda “harmonia” kiam ĝi, malgraŭ diversecoj en siaj plurfacetaj elementoj, konservas belecon kaj spontaneecon. Do, ankaŭ ĉi-kaze oni devas konsideri la kutimajn raportojn inter altecoj, grandecoj, formoj, larĝecoj de unuopaj literoj sed, aldone, oni devas efektivigi vidan kunligon kun la skriba tuto. Pro tio: spontaneeco ne devas esti malordigata, ideoj kaj impulsoj devas esti subtenataj per ekvilibra volo, la esprimmaniero devas esti jes originala sed ne ekstravaganca aŭ inhibicia. Personeco ne devas esti plata, sed kapabla sin renovigi. Signoj estas:

Malegala kun metodo

Malorda, senregula

Spadoforma

Superaj plilongiĝoj (zono de pensado, spiritualeco, Superegoo)

Malsupraj plilongiĝoj (zono de instinktoj, materieco, Eso)

 

• la ritmo:

estas la interna dinamismo, la individueca movo, la karakteriza maniero kanaligi siajn proprajn energiojn; movo kiu samtempe rilatas tempon. Eblaj ritmo-gamoj estas multnombraj inter kongestita ritmo kaj harmonia. Torbidoni kaj Zanin, aliaj famaj grafologoj el skolo de Moretti asertas: “Kanaligadprocezo de (homaj) energioj tute ne estas aŭtomata kaj sama por ĉiuj, sed rekte dependas de individua konstitucio, ĉar ne nur vivopulsoj ekmovigas psikan mekanismon… ankaŭ partoprenas en ĝi temperamentaj faktoroj, kiuj starigas kaj fiskas personan karakteriziĝon en ĉiu homa movo kaj vidigas tion en ĉiuj esprimaj aktivecoj“. Signoj estas:

Flua

Malflua

Lanta (povas esti malrapida pro malgajo aŭ ekscesa precizeco)

Kvieta, trankvila

Rapidema

Senpacienca

Elana

Pripensita, ekvilibra

Aŭstera

Aŭdaca

Senhezita (kun literoj detranĉitaj kaj spiralaj gestoj)

Hezitema (sendecida)

Malfirma (ŝanceliĝema)

Dinamika

Fleksiĝema (ege sinua kun inklino profiti)

 

• la baza linio:

la horizontala baza linio estas la normo. Kelkfoje la baza linio estas stampita, alifoje folio estas plene blanka. Kelkaj skriboj formoviĝas el ĝi, progresive suprenirante aŭ malsuprenirante, ĉar skribanto ne sukcesas respekti la viditan aŭ imagitan linion. Linio per si mem iras horizontale, kaj bontenado spegulas la internan forton antaŭaranĝi siajn programojn kaj elektojn per kohereco kaj konstanteco. Diverse, laŭ la grado, intervenas fervoro (linio supreniras) aŭ konsterniĝo (linio malsupreniras), influas potenco de stimuloj (malsupren) aŭ ankaŭ volo-forto sen cedoj kaj sen submetiĝoj (supren). Signoj estas:

Baza linio plutenata

Baza linio supren-iranta

Baza linio malosupren-iranta

Ondiĝanta linio

Saltleviĝa (unuopaj literoj saltetantaj nervoze sur la baza linio)

Fiksita (skribo firme plantita, linio kvazaŭ stampita)

 

• la kliniĝo kaj la stangoj:

kliniĝo, teknike povas esti priskribata kiel “raporto inter la literaj aksoj kaj la reala aŭ imagebla baza linio“. Kutime, oni observas la pli longajn minusklajn literojn (kiel ‘l’ ‘f’ ‘g’ ‘ĝ’ ‘p’ ‘t’ k.s.) en kiuj oni pli bone sukcesas pesi kliniĝon, ĉu vertikalan, ĉu dekstren kliniĝantan aŭ, male, retroirantan al maldekstro. Krome, oni devas ankaŭ observadi kaj atenti la formon de la stango de tiuj literoj, por evidentigi la nivelon de muskola tensio investita de la skribanto. Laŭ la energia movo utiligita, stangoj tre multe streĉitaj emas sin turni al maldekstro, en formo tute nekomforta kaj nenatura (stangoj retorditaj), kvazaŭ brustoŝvele – aŭ ili aspektas tre rigidaj kaj rektaj kiam ne estas flekseblecon –  diverse, kiam muskoloj estas pli relaksataj, la stangoj kurbiĝas kaj aperas pli molaj.

Kaj rilate al kliniĝo kaj rilate al formo de stangoj, kiam oni strekas ilin estas somate implikata sia propra muskol-forto. Signoj estas:

Dekstren-klina

Maldekstren-klina

Renverso-klina (literoj kliniĝas nenature maldekstren)

Rigidaj stangoj (rektaj: ili povas esti vertikalaj kaj ne)

Kurbitaj stangoj

Retorditaj stangoj (brusto-ŝvele, fier-ŝvele)

Paralela (literoj perfekte egaldistancaj unu la alian)

Sinua, enŝoviĝa (delikata kliniĝo de literoj al la apudaj)

Tordiĝinta (maldelikata kaj tre evidenta kliniĝo kontraŭ apudliteroj)

subtiligitaj stangoj(temas pri delokita energio)

 

• la ligoj kaj literaj konturoj:

grafikaj ligoj elmontras la koherecon, aŭ nekoherecon, de impulsoj kaj internaj animmovoj. Ligoj estas apudigataj al la literaj formoj (konturoj) ĉar, laŭ la tipo de interna kohero (ligo) absolute ankaŭ la literoj akiras difinitan eksteran kvaliton ( fluaj, malfkuaj, kompreneblaj, malkompreneblaj… aŭ unuecaj). Eblas ligo-modaloj ankaŭ intervorte (ne nur interlitere), kvankam ili estas pli maloftaj. Signoj estas:

Deigita, malligita (interlitere)

Ligita (interlitere)

Alligita (intervorte)

Ark-forma

Girlando-forma, feston-forma

Klara

Kunrulita, envolvadita (literoj kiuj volviĝas en si mem)

Konvolvulaj literoj, konvolvuleca (temas pri intensigo de envolvadita)

Neta, distingita

Malklara

Konfuza

Surmetita (strekoj interkruciĝas)

Implikita, nodo-hava

Artrita

literoj A-O surpinte malfermitaj

 

• la estetiko:

tia trajto povas doni al grafologo diagnozan valoron por la interpretado de personeco. Ĝi ne estas nur ŝajno aŭ iluzia plezura aspekto; ĝi ne koncernas nur eksterecon. Asertas F. De Bartolomeis (pedagogo) “ne temas nur pri estetika sentokapablo, sed ekzistas ekstera interligo kun la interna psiko-fizika maturiĝo (sensa-mova kaj kona) ...” Ĉi-tipa signaro, do, rilatas ankaŭ al vivostilo, ne nur al estetika plezuro (aŭ, kontraŭe, al malgusto). Ĉi-tipaj signoj estas malsimplaj, sed oni devas samtempe atenti al ĝenerala grafika kunteksto en kiu ili troviĝas. Signoj estas:

Tre akurata (primeditita kaj studita akurateco)

Akurata (laŭinstinkte kaj spontanee)

Pedanta

Polurita

Senzorga (pli ol malorda, malorda pro maldiligento)

Ne-rafinita, kruda

Solena

Tro-aplomba

Sobra

Ĉarma kun gracieco

Ĉarma kun vantemo

 

• EKSTRA-SIGNOJ = senkonsciaj interplektaĵoj troveblaj ĉefe finvorte aŭ finlitere, kelkfoje komenclitere:

tiaj forglitaj gestoj, tute senkonsciaj kaj ne instruitaj lerneje, povas alpreni diversajn formojn kaj aspektojn. Ili ne estas enradikiĝintaj, kaj povas aperi aŭ malaperi dumtempe (pro tio oni povas difini ilin samsignife ‘fuĝaj’, ‘forfuĝaj’). Kutime ili troviĝas finvorte, sed povas ekaperi ĉe la streketo de litero ‘t’, aŭ ankaŭ ĉe la punktetoj super litero ‘i’, kelkfoje en simplaj literoj de la vorto mem. Morfologie, ili interligiĝas kun la signoj el kiuj originas, je kiuj reprezentas nekonscian spuron, havante samtipajn karakterizojn, psikajn kaj grafikajn. Forfuĝaj gestoj povas, laŭ sia grado, pliintensigi kaj konfirmi la psikajn modalojn jam evidentigitajn de rilataj signoj. Ekzemple, ekstrasigno pri flemo povas esti nur en malrapida skribo, sed tutcerte ne povas prezentiĝi en rapida skribo, lastkaze temus pri sensencaĵo. Signoj estas:

e.s. pri sobreco

e.s. pri kaŝemo

e.s. pri subjektiveco

e.s. pri manierismo

e.s. pri flegmo

e.s. pri aroganteco (troa aplombo)

e.s. pri imagado (vizia ideado, iomete fanatika)

e.s. pri konfuzo

substrekadoj (sub vortoj)

parafoj (por ornami skribajn elementojn)

 

• la subskribo:

ĝi ne estas vera grafologia signo, kaj ne taksindas kiel forfuĝa gesto (ekstra-signo). Subskribo montras la SOCIAN MION, t.e. kion oni intencas elmontri al aliaj aŭ al si pri si mem. Helpa por interpretado de subskribo povas esti la ‘vektora simbolismo’ (spaca simbolismo) de Max Pulver, svisa psikologo, kiu konsideras signifa kaj lumiga la pozicion de la grafikaj elementoj, ankaŭ desegnoj, en la blanka paperfolia spaco. Girolamo Moretti (la skolfondinto de la itala grafologio) rilate al subskribo skribas nenion, do tio povas signifi ke laŭ li subskribo estas analizebla per la samaj grafologiaj signoj utiligitaj por la teksto. Sed kelkaj asertoj de Max Pulver, efektive, parolas kelkfoje la saman lingvaĵon de Moretti-a sistemo, implicite kaj praktike. M. Pulver donas grandan reliefon al movoj alta / malalten kaj maldekstra / dekstren. Subskriboj povas esti ĉiel ajn:

grandaj kiel la teksto / pli malgrandaj / pli grandaj

Pli / aŭ malpli klaraj, horizontalaj, dikaj k.t.p ol teksto

Apudaj / aŭ malapudaj al teksto

Maldekstre / aŭ centre / aŭ dekstre

Pli / aŭ malpli ornamitaj ol teksto

Kun parafoj

substrekataj

koncizaj

k.t.p.

Subskribo komence estas artifiko, pripensita kaj studita, kiu poste fariĝas aŭtomata movo, kaj ŝanĝas pli malrapide ol vera skribo. Tio certas.

 

 

______________________________

 

 

Biografio pri Kazimierz Bein

supra-vice: Kazimierz Bein (Kabe), Brzestowski, Belmont,

sube: Grabowski, Zamenhof, Zakrzwewski ( 1906 )

bildofonto:   http://esperantofre.com/eeo/zamenhof/

_________________

          Kabe, pola esperanta pioniro (1872-1959), estas memorata ĉefe pro lia eksterordinara lingva influo kaj pro lia neniam klarigita kaj mistera apostateco rilate al esperanta movado.

          Per analizado de lia skribo (antaŭa artikolo) mi determinis kelkajn gravajn elementojn, kiuj povus iomete klarigi lian abruptan memvolan foriron el la esperanta movado, okazinta dum sia plej laŭdega esperanta aktiveco. Tiuj personecaj karakterizoj estas: lia intelekta vantemo kaj konscio pri sia intelekta supereco – lia karieremo – lia kunnaskita sendependeco kaj kontraŭkonformismo, per kiuj li ne estas taŭga labori teame, ĉar  – esence –  li ne vere kapablas adaptiĝi kaj akcepti alies konsilojn. Tiaj sumaj psikaj faktoroj estas probable la vera kaŭzo de liaj malakordoj kaj konfliktoj kun diversaj aliaj esperantistoj kaj kunlaborantoj. Sed li estis tiom inteligenta ne damaĝi Esperanton, kiu inter la artefaritaj lingvoj estis probable de li taksita kiel la plej efika, kvankam neperfekta. Li estis same inteligenta kompreni, ke damaĝiga agado kontraŭ Esperanto estus kiel damaĝi sian konkeritan reputacion, pro la fakto ke li dediĉis multon el siaj fortoj al tiu lingvo, kaj sukcese. Tia estas mia konkludo.

 biografieto

Sufiĉe ampleksajn informojn vi povas ankaŭ trovi rekte ĉe la esperanta versio de vikipedio: https://eo.wikipedia.org/wiki/Kabe

Li profesie estis, kiel Zamenhof, okulkuracisto kaj ekkonis unuafoje esperanton en 1887, sed fariĝis esperantisto (t.e. parolanto esperante) nur en 1903, 16 jarojn poste, kiam li renkontis persone Zamenhof. Tre baldaŭ li famiĝis en la Esperanta mondo, sub la pseŭdonimo Kabe, per traduko de Fundo de l’ Mizero de Sieroszewski, kiu aperis en la revuo Lingvo Internacia en 1904. Ekde 1906 li estis vicprezidanto de la Akademio. En 1911 li forlasis la movadon, kaj de tiam tute ne okupiĝis plu pri Esperanto. Tiuepoke li malpaciĝis kun Grabowski, Zakrzewski kaj aliaj, sed la esperantistaro ne povis kredi ke lokaj kaŭzoj povu vere rezignigi lin rilate al esperanta afero.

Liaj tradukoj estas tre ŝatataj. La plej gravaj estas La Faraono de Bolesław Prus kaj Vortaro de Esperanto (la unua unulingva vortaro, kun difinoj nur en esperanto). Ĝi estas ĉi tie:     https://www.pdf-archive.com/2014/01/26/kabe-1910-05-jan-2014/kabe-1910-05-jan-2014.pdf

Aliaj tradukitaĵoj estas: La Interrompita Kanto de Eliza Orzeszkowa / La Fumejo de l’ Opio de Władysław Reymont / Pola Antologio / Versaĵoj en Prozo de Ivan Turgenev / Patroj kaj Filoj de Ivan Turgenev / Elektitaj Fabeloj de la Fratoj Grimm / Internacia Krestomatio / Unua Legolibro / La Lasta de Władysław Stanisław Reymont / Bona Sinjorino de Eliza Orzeszkowa / En Malliberejo de E. Ĉirikov

Li ne verkis originalaĵojn en esperanto, li preferis traduki. Estas lia opinio, ke “la lingvo profitas pli multe per la tradukado, ol per libera originala verkado. La originala verkisto ĉiam iel povos eltiri sin, li simple ne uzos malfacilajn esprimojn aŭ simple donos aliajn anstataŭ ili.” (El Enciklopedio de Esperanto, eld 1933).

Intervjuata en 1931, dudek jaroj post kiam li foriris, kaj instigata de la intervjuanto klarigi pri la kialoj de lia movada forlaso, li parolas pri ne-progreso de Esperanto, kiun li ne rigardas solvo de la internacia lingvo. Restas fakto, ke – diverse de aliaj e-apostatoj – post sia foriro li ne subtenis aliajn planitajn internaciajn lingvojn…. kaj ne serĉadis… kaj tio dubigas pri lia malfrua klarigo.

Li restas en la historia kaj lingva memoro,  de Esperantujo, eĉ per nova termino : “kabei”, kiu troviĝas en vortaroj kaj diras tiel: “Fari kiel Kabe (pseŭdonimo de K. Bein) kiu, estinte tre vigla Esperantisto, subite kaj tute forlasis la movadon.“

*

sed ni lasu ke li mem parolu pri sia esperantiĝo….

Jena teksto estas historia dokumento, eltirita de revuo UNIVERSO, numero 4, paĝoj 113-114-115, publikigita en 1909

_______________________________________________________

el la privata revuo-kolekto de konata esperantisto Antonio de Salvo, pri kiu mi invitas vin viziti la dulingvan retejon Esperanto-Vivo, tre  dokumentitan:  http://www.bitoteko.it/esperanto-vivo/eo/author/antonio-de-salvo/

 

__

 

 

– Epilogo –                   Okaze de la 21-a Tutpollanda Kongreso de Esperanto en Lodzo, en 1983, multaj geesperantistoj vizitis la tombojn de Esperanto-pioniroj, inter kiuj ankaŭ tiun pri Kazimierz Bein, kaj la maneskribita letero de esperantistino Zofia Kłopocka estas atesto de repaciĝo de Kabe kun la esperantistaro, pleje dum liaj lastaj vivojaroj, dum lia malsano, kiam esperantistoj elmontris al li sian sinceran amikecon.

Kabe … estas Kazimierz Bein

        ( grafoanalizo )

el bildkarto de li adresita la 16-an de januaro 1908 al S-ro Th. Cart , ĉe Presa Esperantista Societo. Bonvolu noti lian kreivan subskribon !

 

 

KAZIMIERZ BEIN, alikonate kiel KABE (noto 1), post tre intensa pionira agado por Esperanto, je la fino forlasis ĉion, abrupte kaj seneksplike… Mi analizis lian skribmanieron por klopodi trapenetri lian vivostilon kaj klarigi iujn liajn sintenojn. 

___________________ Grafologia slipo ____________________

Ĉi tiu mezurado plejparte rimarkigas la grafologiajn signojn de la supra skribaĵo, datita 16 januaro 1908 – kie la gesto estas pli memregata – sed mi ankaŭ atentis al la dua, je 12 de septembro 1908, tre multe pli dinamika kaj akcelita, pli nervoza. La signo-valoroj estas legendaj kiel kutime laŭ gradodekonoj, laŭ la metodo de Girolamo Moretti, skolfondinto de itala grafologio (por rememoro). Multnombraj estas la ĉeestantaj grafologiaj signoj, kaj tio elmontras per si mem multaspektan kaj kompleksan personecon. Lia skribo, organizita kaj strukturita, ĉefe sobra, bone prezentas la  emocian inteligenton (noto 3)

 

Mezuroj kaj signifoj:

• MARKITA unua-maniere 10 (nekonstanta) la signo pri la impono – la stangoj estas pli dikaj ol la normo postulas
• MARKITA dua-maniere 5-6 (nekonstanta, sed jam ekscesa pro la signotipo) la signo tipe emocieca – abrupte aperas strekaj dikiĝoj, tie kaj tie, senregule
• sobra 10 – sobreco, lakoneco
• ligiteco interlitere 9-10 – kunligemo de ideoj, logikeco
• malegala kun metodo 9 – intuicio kaj organiza metodo (genieco, pro la intenseco de la grado)
• klara 8 – precizeco de parolo kaj, pro tia intenseco kaj la kunĉeesto de eta skribo, neta distingo de konceptoj
• saltetanta sur la baza linio 8 – impeto kaj nervozeco
• rapida 8 – intuicieble: rapideco pri ĉio
• sinua (=enŝoviĝa ) 7 kun elementoj de vigleco kaj liberaleco (en la itala: flessuosa) – intelekta kaj psika penetrado, kun risko profiti
• tordiĝinta 3 – sufiĉa kontrolado kaj kapablo kontraŭi
• larĝecoj: de literoj 7, inter la literoj 8, inter la vortoj 5-6 – la tri tipoj de larĝecoj rilatas la nivelon de la individua sociemo kaj ili, interplektitaj, donas gravajn indicojn pri la mensa ekvilibro de la skribanto, kvalite kaj kvante. Ili povas elmontri inhibiciojn kaj/aŭ mensajn malfermitecojn, eĉ elkorajn kaj ne nur intelektajn.
• vokaloj A-O supre-malfermitaj  6-7  –  erotika teneriĝo, influebleco
• anguloj je tipo B 6 – ĉikanemo, rezisto
• anguloj je tipo C  7 – ili inkluzivas angulojn je tipo A (=ofendiĝemo) kaj je tipo B (=persisto), kiuj devas esti mildigitaj kaj kelkfoje, tie kaj tie, pintigitaj = sagaco kaj organizado, t.e. konscio pri kio pleje taŭgas por antaŭeniri
• ne-ekzistantaj marĝenoj (nur en la 1-a skribaĵo: maldekstra marĝeneto) – neceso okupi la tutan vivospacon, ia malkonsidero pri vivospaco de aliuloj (simbole: maldekstre estas sia origino, dekstre la estonto)
• larĝeco/distanco inter linioj, jes – ia malproksimeco, ia deiĝo el spertoj (faktoro kiu povas kontroli lian grandan emociemon, vidu supre ‘markita duamaniere’)
• elana (=impeta) 6 – iniciatemo (en la septembra bildkarto kelkfoje la literoj estas disetenditaj)
• dinamika 5-6 – kunekzisto de detranĉitaj strekoj (vidu literojn ‘i’, ‘n’) kaj spiralaj gestoj (vidu literojn ‘d’, ‘pe’, ‘pr’, ‘spe’ de vorto Esperantista en la adreso de la supra bildo) = daŭra aktiveco en la penso kaj ago, vervo
• vertikala kaj samtempe morbida – ia fleksebleco en principoj kaj ideoj kiujn li kapablas firme subteni; sed temas pri fleksebleco kiu tute ne rilatas al cedemo
• rigidaj stangoj  5, kurbitaj 2 –  retrofleksiĝemaj stangoj 3 – lia kutima disponeblo al aliuloj inklinas al rigideco, konsidere ke lia skribo estas ankaŭ vertikala kvankam morbida, kaj ke la 3/10 (tri dekonoj) de retrofleksitaj stangoj elmontras kaj konfirmas plene ian lian moralan repuŝemon.

Grafologia precizigo pri stangoj:

rigidaj signifas neflekseblecon

kurbitaj (dekstren) signifas konsentemon

retrofleksiĝaj (maldekstren) signifas repuŝon kaj malfidemon

• Skribo decide eta (malgranda kalibre) – profunda kaj rafinita intelekto, penetrema penso kaj granda kapablo observadi
• linio-ondiĝoj : ili dependas de lia dinamikeco kaj rapidemo skribi, pensi kaj agi. Rapida skribo igas pro tio la strekojn malpli stagnaj, kaj pli facile variaj – psike: neniaj malpozitivaj/pozitivaj indikoj

---

 LA PERSONECO

de

Kazimierz Bein, plejkonata kiel Kabe (noto 1)

surbaze de lia skribo

Premiso

La personeco de Kazimierz Bein sendube estas malsimpla; tion konfirmas lia skribo, kiu estas riĉa je ‘modifaj’ kaj ‘fundamentaj’ grafologiaj signoj, multaj el kiuj eĉ altgrade aŭ, ĉiukaze, ofte supermezuraj. Nome, estas multaj signoj kiuj sin reciproke potencigas aŭ kontraŭpezas, laŭ daŭra streĉo por sin ekvilibrigi, samkiel  ‘ekvilibroludo’ (ekzemploj pri tiaj miksiĝoj estas detale klarigotaj en noto 2).

LIA SKRIBMANIERO – 16 januaro 1908

ANALIZO:

Inteligento

Kazimierz Bein tenas kvante superan inteligenton, tre vervan, scivoleman, atentan.

Multaj estas liaj interesoj, kiuj libere vagadas kaj adresiĝas al tre diversigitaj kampoj: de filozofio al psikologio, de scienco al arto, de literaturo al politiko kaj al satiro, krome, kaj ne laste, estas en li granda scivolemo por la virina mondo, por ĉio kio koncernas la inan genron.

Do, temas pri inteligento kiu neniam ĝuas ripozon, kiu estas ĉiam en granda ekscitiĝo, kaj se mi estus devinta difini ĝin per moderna lingvaĵo, mi povus ĝin taksi kiel  emociiĝema inteligento, t.e. speciala inteligento, pri kiu oni ektraktis dum la jaroj ’90 de la pasinta jarcento kaj pri kiu multaj hodiaŭ agnoskas. Emociiĝema inteligento ne ĉiam estas racia; ĝi tre multe lasas sin influi per emocioj sed, tamen, ĝi sukcesas administri tiujn emociojn, kun avantaĝo por la persono, kun utila intima instruiga admono (noto 3).

Ŝajnas  ke Bein / Kabe konsumu tute interne siajn impresojn kaj sensacojn (lia ekstera sinteno estas alia: singardema dum la parolo kaj la faro, gardanta sekretecon, sobra – signoj: sobra kaj eta skribo). Ĉefe li zorgas pri la esenseco de la problemoj. Tre intensa estas lia percepto, tiel ke la ‘tujaj impresoj’ efikas kaj ege influas lin:  li daŭre, en sia menso, rememoras tiojn, rearanĝas la interpretojn de kio lin emociigis. Malgraŭ ĉio, je la fino li sukcesas koncepti ideojn kaj konkludojn bone organizatajn, interligatajn, eĉ originale prilaboratajn, ĉar li trudas al si (konscie/nekonscie) memregadon. Certe ne mankas al li kreokapablo kaj imagpovo.

Lia bone organizita pensmaniero, kvankam plurkolora, estas ankaŭ rafinita; li kapablas subtilaĉi kaj ĉikani kiam tio necesas por konvinki, sed li tion faras  persvadmaniere, sorĉe, loge, tutcerte ĉiam koncize (sobra). Lia mensa plasteco kaj lia akceptemo al multoblaj mesaĝoj, kiel antaŭe dirite, estas helpataj de energia logikeco kaj kritikemo tiel, ke li iamaniere sukcesas pozitive enkanaligi la travivaĵajn informojn (mi deziras revoki al vi pri la dirita emociiĝemo). El lia observo nenio perdiĝas. Li posedas bonan memorkapablon, materian kaj konceptan. Sed oni ne povas diri, ke li estas objektiva en siaj juĝoj, pro la fakto ke li estas multe selekta kaj diskrimina (literoj A-O pinte malfermataj kaj markita dua-maniere). Li povus utiligi rafinecon cele al sia ambicia inklino, al sia intelekta vanteco (MARKITA unua-maniere plus fleksa-sinua kaj eta).

Senstreĉe tre atenta ankaŭ al detaloj, havante li grandan koncentriĝon, li kaptas elementojn eĉ ne tro evidentajn al aliuloj pri la vivoproblemoj. Li forlasas nenion atentindan, en sia intima menso. Lia kapablo resumi estas valora, same li kapablas analizi kiam tio necesas, eĉ se li antonomazie ne estas analizemulo  (kiel, diverse, estis alia esperanta pioniro: Edmond Privat, pri kiu mi jam traktis).

Lia pensmaniero estas ĉiam tumultema, neniam stagnanta; lia verva interpret-maniero kondukas lin al novaj kaj duongeniaj solvoj.

Entute, li estas   persono kiu distingiĝas   kaj, grave,  kiu   ŝ a t a s    d i s t i n g i ĝ i   (kaj la afero akiras alian signifon, ja).

Aktiveco – agemeco

Dinamika, rapidema, intuicia, li celas atingi la plej grandajn rezultojn tra esencaj elektoj kaj per eta streĉo,  ekspluatante alies aktivecemon. Li multe finaranĝas. En li superregas introvertita inklino, sed ekzistas sufiĉa ekvilibro inter optimismo kaj maloptimismo. Li neniam iluziiĝas, kaj ĉi tia memkonscio helpas lin eviti eventualajn riskojn aŭ falegojn. Ne, li ne estas senpacienca sed ne toleras tro lantajn homojn aŭ tro prokrastajn, kaj eĉ proksimumajn aŭ senpripensajn. Lia  netoleremo povus  transformiĝi al malmodesteco, al ĉioscieco kaj, fakte, al aroganteco, malgraŭ li ruze tenas ĉion kaŝita en si. Li intuicie kaptas oportunecojn. Li inklinas al elstariĝo, sed tute ne talentas por komandado, precipe ĉar iuj liaj favorismoj al kelkiu (malavantaĝe al aliulo) kaj la simpatioj kaj malsimpatioj de kiuj li dependas, naskigas eblajn nekontentojn en la ĉirkaŭa socia medio .

Ĉiukaze, lia esprima lakoneco kaj reduktita eksterigo je propra vera juĝo kaj sento, kelkfoje profitcelaj, helpas lin malpliigi la damnojn kaŭzotajn de partieco kaj selektiveco.  Li renkontas malfacilaĵojn labori grupe kun aliaj, en ekipo, ĉar li ŝatas devigi siajn labormetodojn en la praktiko, taksante ilin kiel la plej bonajn. Li utiligas argumentitajn persvadojn por sin defendi, ankaŭ rafinecojn, kaj multe teoriigas: malgraŭ ke li estas tre avara je vortoj, lia faro ege efikas (sobra en la fundvorta gesto, ligita inter la literoj pro la logikeco kaj eta skribo pro la intelekta profundeco).

Supozitaj kapabloj

Se lia granda emociiĝemo, kiu donas al lia karaktero ian malfortan punkton, estus malpli intensa, li estus fariĝonta bonega diagnozisto, kaj en la medicina kaj en la psikologia fakoj. Diverse, li nekonscie direktiĝas prefere al socia karierado, al sia persona prestiĝo-akiro, pilotata de sia intelekta vantemo, kaj tiel li devojiĝas rilate al homoj. Atingado de siaj ambiciaj celoj vere estas por li kialo por pluvivi. La afero estas naskita ĝuste de ambicio, sed ankaŭ de forta sento pri propra intelekta supereco, kaj de sia aroganta fiereco (vertikala pro fiereco, MARKITA unua-maniere = dikaj stangoj pro imponemo, eta pro la intelekta vantemo, flekse-sinua pro la ruzeco).

Ame

Malsimpleco, pretendoj, selektivemo, kaj ankaŭ senkomunikeco pri intimaj sentoj kaj emocioj (sobra skribo) malpermesas al li serene vivi amrilatojn laŭ ties natura disvolviĝo.

Profesie

Li ne talentas por instruado: li ne posedas la necesan internan kvieton por transdoni sciojn, ĉar en li venkas la elstaremo. Ĉiukaze, li kompetentas pri pluraj temoj en malsamaj fakoj, kaj alvenas al nekutimaj kaj novaj solvoj, sukcese (malegala kun metodo pro la intuicio, fleksa-enŝoviĝa pro psika kaj intelekta penetrado, eksaltema t.e. saltetanta sur la baza linio pro la impetoj kaj elanoj, elanoj plifortigataj de larĝa interlitere altgrade, eta pro la rafiniteco kaj atento al detaloj).

Realaj kapabloj

Li tre ŝatas teoriojn. Li inklinas al ĉiu studado kaj tasko kiuj necesigas sinkoncentradon, metodon, rezonadon kaj, samtempe, spiritpretecon. Plejparte, li inklinas al sciencaj aktivecoj.

Konkludo

Sendube, lia personeco estas komplika. Estas eĉ malfacile ĝin prezenti, ĉar ĝi estas ekster-regula kaj distingiĝas rimarkinde de tiu ordinara de samepokanoj. Ankaŭ grafike: lia skriba gesto ŝajnas pli evoluinta kaj moderna ol tiu de samtempuloj, ne influata de kulturaj instancoj. Tutcerte li ne estas ‘simpla soldato’ (malĉefa), sed prefere  memsufiĉa. Mi taksus lin kiel ‘solecan ĉefon’.  Mi opinias ke lia interesiĝo al esperanto devenis el ties originaleco, ekstrema logikeco kaj  gramatika strukturado; eblas ke li ne funde komprenis aŭ akceptis la humanecan kuntrenantan spiriton de la internacia lingvo (kiu celas plejfunde al unuigo de popoloj per komuna lingvo, la  tiel nomata ‘interna ideo’). Pro tio, senhezite kaj senprobleme, li povis eliri el la esperanta movado, al kiu li donacis multegajn el siaj personaj lertecoj kaj tempon, sed kiu evidente ne plu kontentigis lian nekonformistan spiriton.

Lia arida memamo, fierego (kiu ne estas ĉiam bona konsilanto) kaj intelekta vanteco,  kondukas lin malakcepti ian ajn humiligon aŭ malvenkon; li ne agnoskas personajn fiaskojn, pro tio tre probable – ĉar li estas ankaŭ ruza – retiriĝis antaŭ eventuala falego de la esperanta afero, de li supozita. Krome, li utiligas ironion por sin-defendi, sed ironio estas ofte ne-estimata, kaj ne-estiminda, precipe kiam ĝi estas efika por vundi kaj intence trafi la ofendiĝemon kaj sento-kapablon de aliuloj.

________________

Notoj:

1.   KABE   –   KABEI  :

Kabe estas lia pseŭdonimo, establiĝinta per unuigo de la du unuaj literoj de lia nomo kaj familia nomo. Dum la tempo-fluo, en la esperanta medio oni kreis novan terminon kiu tute certe rilatas al li: ĝi estas ‘ kabei ’–  uzata por difini personon kiu antaŭe estis tre agema favore al esperantismo kaj poste, abrupte kaj sen-eksplike, forlasas la movadon (kiel ja faris Kazimierz Bein). Ĉi tiu estas ‘Historio’.

2.  EKZEMPLOJ  PRI  SIGNO-KUNIĜOJ   (rilate al skribo de Kabe):

Por ekzempligi pri kio mi intencas diri per ‘ekvilibroludo’, kaj sekvante la instruojn de G. Moretti, mi klopodas priskribi kelkajn grafikajn-psikologiajn interplektojn de signoj ĉeestantaj en la analizitaj skribaĵoj:

•                           Elana [signo esprimanta malfermon] povus devojigi angulojn B  [kiu estas signo je mensa  fermiteco]
•                          Ang. B [persistemo] estas plifortigata de MARKITA dua-maniere [emociiĝemo]
•                          Ang. B [persistemo] estas eĉ pli fortikigata de MARKITA unua-maniere [signo voloplena al dominado sur aliajn homojn]
•                          Larĝa inter la literoj [malavareca juĝo] malpliigas ang. B [kiu estas signo pri avareco kaj persisto]
•                         Ang. B [persistemo] estas moderigata pro la ekzisto de vokaloj A-O surpinte malfermitaj [influebeleco].

      Mi esperas, ke mi sufiĉe sukcesis klarigi al vi la ne tro facilan koncepton de ‘intermiksiĝo de grafologiaj signoj’. Intermiksiĝo de signoj estas la kerno de grafologio, ne nur serĉado kaj mezurado de grafologiaj signoj…!

    3.  KELKAJ  INFORMOJ  PRI  LA  ‘ emocia inteligento ‘  –  EVIDENTIGO:

Kion esprimas la skribo de Kabe nuntempe oni nomas ‘emocian inteligenton’ (emociiĝema estas la samo). Pri tia formo de inteligento, tute aparta, speciala, oni komencis paroli, kiel jam dirite, dum la 90-jaroj de la pasinta jarcento kaj, aktuale, oni akceptas ĝian ekziston kaj ĝin esploras. La ‘emocia inteligento’ estas inteligento ne ĉiam racia,  ne baziĝinta nur sur intelektaj faktoroj de kono (percepto, imago, memoro, rezonado, k.s.), sed inteligento tre influebla per la emocioj; inteligento kiu tamen kapablas mastrumi tiajn ekscesajn emociojn, kiujn ĝi sukcesas kontroli kaj sinregi, kun kiuj ĝi kapablas kunvivi, eĉ eltirante el ili iun profiton kaj utilan personan ekscion kaj lernadon.

 

LIA SKRIBMANIERO –  bildkarto je 12 septembro 1908 – fronta-dorsa

_________________________________________________________

biografio pri A. Kofman

Malmultajn informojn, kaj dislokite, mi trovis pri ĉi tiu grava pioniro de Esperanto.  Se mi maltrafis la celon, bonvolu sciigi tion al mi, kaj mi korektos eventualajn erarojn faritajn.

Deviga mia klarigo: kio evidentiĝas en la antaŭa mia analizado pri lia skribmaniero estas afero tute aŭtonoma, kaj rilatas lian psikan bazan dinamismon, kiel homo.

Krome, por kompreni pli bone la ĉirkaŭan etoson dum lia agado por la esperanta afero, mi juĝas necese doni al vi kelkajn historiajn informojn, plejparte eltiritajn – tie kaj tie – el la Enciklopedio de Esperanto (eld. 1933), sed ne nur.

 

Historiaj notoj, malmulte konataj, kiuj bone klarigas la eksiĝon de pioniroj kiel A. Kofman, kaj forlason de Esperanto por transiri al aliaj planitaj lingvoj… sed sensukcese…

 

Vi devas scii, ke la unuaj provoj traduki literaturaĵojn al Esperanta lingvo havis plejofte la karakteron de lernej-ekzerco. La verkintoj sendis siajn manuskriptojn al Zamenhof (tiam ĉefredaktoro de revuo La Esperantisto) kiu, antaŭ ol aperigi ilin en la gazeto, korektis erarojn stilajn kaj gramatikajn. Multaj el la regulaj kontribuantoj al la gazeto dum tiu periodo (1889-1895) iĝis ĝenerale konataj pro sia traduk-agado; inter ili troviĝis Grabowski, de Wahl, Devjantin,    K o f m a n     kaj L. E. Meier.

Tiutempe, oni plej ofte tradukis el lingvoj rusa, pola kaj germana: afero klarigebla per tio, ke tiuj estis la gepatraj lingvoj de la plimultaj esperantistoj.

Poste okazis reform-epoko. Reformismo, verdire, naskiĝis kun Esperanto: de 1891 ĝis 1894 la dirita gazeto estas plena je reform-provoj…… Tio devigis Zamenhof mem publikigi en 1899 plenan reform-projekton kiun li submetis al voĉdonado…..SED…. ĉia ŝanĝo estis forĵetita. Tio kunportis, ke multaj reform-emuloj (inter kiuj ankaŭ    K o f m a n ) forlasis esperanton. Sed – malsame ol ĉia antaŭvido – ilia eksiĝo, historie, elmontris ke la lingvo, liberiĝinte de la senfruktaj kaj sensencaj diskutoj, de tiam povis praktike evolui trankvile !!! Tio elmontris, krome, ke – en lingvaj aferoj – la unueco kaj principo de kontinueco estas pli valoraj kaj gravaj ol la ETERNE DISKUTEBLA perfekteco.   Kaj, post la ĉeso de la diskutoj, Esperanto tiel bone prosperis, ke kelkaj eminentaj Reformemuloj (inter ili Grabowski, sed ne A. Kofman) revenis al la movado. La esperantistaj amasoj (jam ekzistis tiaj) restis fidelaj.

Tio elmontras, fine, ke – kiel asertis Zamenhof – la internacia lingvo ESPERANTO estas propraĵo de la homaro, kaj evoluos kiel evoluas etnaj lingvoj, en la respekto de tiuj fundamentaj 16 reguloj de ĝia gramatiko. Fakte, tiuj malmultaj devigaj respektindaj reguloj sukcesis, kaj sukcesas,  doni kontinuecon al la lingvo Esperanto kaj al ties ekzisto kaj sukceso.

 

 

Biografio:

 

Abram (Abraham Antoni) KOFMAN  el Odeso, naskiĝis  1865 kaj mortis en 1940.

Kiel oni legas en la grandioza volumo   HISTORIO DE LA ESPERANTA LITERATURO, eld. LF-KOOP 2015, Aŭtoroj Carlo Minnaja kaj Giorgio Silfer), je la paĝo 569: “Eble pro lia posta transiro al Ido kaj plue al Occidental, sed pli probable pro lia nepartopreno en la loka esperantista kluba vivo, la sciigoj pri li aperintaj diversloke estas malprecizaj, foje nete eraraj. Komence estis konfuzo kun alia hazarde samnomulo Kofman, loĝanta tute aliloke, kio trenis al eraro kaj en la persona nomo kaj en la dato de esperantistiĝo….” Samvolume: “pri profesio, en 1906, en formulo por la Lingva Komitato li sin deklaris ‘repetisto de gimnazianoj‘ . ” je p. 41

Rusa judo, librotenisto, esperantisto, poligloto, li estis eminenta Esperanto-poeto kaj art-tradukisto de la unua periodo (1892-1906). Kofman esperantiĝis en 1892. Li verkis originale poemojn kaj tradukis el la angla la dramon Kain de Byron, parton de Iliado laŭ la rusa kaj germana tradukoj, tion li faris en 1896.  Li ankaŭ tradukis partojn el Faŭsto de Goethe, nome la “Kanton de Margareto” kaj el Heinrich Heine. La unuaj du aperis en libroformo, la lasta troviĝas en malnova jarkolekto de la periodaĵo “Lingvo Internacia”. Li verkis artikolojn por la periodaĵo “Lingvo Internacia” kaj kontribuis al Fundamenta Krestomatio  (1903). Julio Baghy juĝas en la Enciklopedio de Esperanto en 1933: “Liaj stilo kaj tradukmaniero distingiĝas per arta simpleco kaj viva klareco. Lia pionira laboro meritas atenton de la posteuloj. En la komenca periodo de la literatura lingvo li vekis admiron per sia esprimkapableco.” En 1896 li planis aperigi poemaron, tradukitan de li el 18 lingvoj (el vikipedio).

Kofman antaŭ 1910 transiris al Ido (noto 1), poste al Okcidentalo, tamen liaj postlasitaj verkoj kaj tiama lingvokulturado restas rimarkindaj en la esperanta medio.

 

_____________

(1) en la menciita Historio de la Esperanta literaturo oni informas ke “…estis longe prokrastita lia eksigo el la Lingva Komitato (okazinta nur en 1914), dum aliaj idistoj estis eksigitaj tre pli frue.” je p. 569  Mi analizis lian skribon datita 1910, tio konfirmas, ke li tiujare skribantas ankoraŭ en esperanto, sed jam oni vidas signojn, ke io ne bone funkcias: li ne aboniĝis la Oficialan Gazeton kja pro tio (li diras nur pro tio) li ne voĉdonis….

Lingva Komitato 1907 – Li ne estas en la foto de komitatanoj (Zamenhof estas en la centro, dua linio)

Abram Kofman

                        ( grafoanalizo )

(1865 – 1940)

Li nasikiĝis en Odeso (it. Odessa) kiu tiutempe apartenis al la rusa imperio, kaj hodiaŭ ĝi troviĝas en Ukrainio

supre: LIA SKRIBMANIERO  en 1903 – el fronta-dorsa poŝtkarto – 38-jara

sube: en 1910

en 1910  li estis 45-jara

 

_________________________Grafologia slipo ________________________  

 Mi pristudis ambaŭ skribaĵojn, sed la grafoanalizado rilatas ĉefe tiun je 1910, kiam Abram Kofman estis 45-aĝa, kiam li foriris el la esperanta movado.  En la alia skribaĵo li estis 38-jara.

Rememorigo: la mezurado de la signoj estas farite laŭ dekonoj. Ĉi tie mi evidentigas la plej signifajn grafologiajn signojn:

• Determinantaj signoj:  9 paralela / 9 klara / 8 baza linio rekte konservita / 6-7 interlitere ligita, sed neregule / 7 anguloj je tipo A / 6 anguloj je tipo B / 6 angulforma / 4  liter-larĝeco / 4-5 larĝeco inter la literoj / 6-7 larĝeco inter la vortoj / 6 etega-pedanta

• Modifigaj signoj:  Akurata / sobra / 8 bagatelatenta / 6 subtila / 5 markita unuamaniere (=stangoj pli forte premataj) / 2 markita duamaniere (=emocieca intenseco en la normo, strekoj tie kaj tie abrupte premataj) / 4-5 dekstren kliniĝinta

•  Epizodaj aŭ hazardaj signoj finlitere: neniu, escepte de subskribo (kie vi vidas, finvorte, senpensan geston: tiu estas spontana kaj je tipo ‘subjektiveco’)

 _________________________________________________

Abram Kofman (1865-1940)

unua impreso

 

Lia skribo ekaperas tre ordigite, preciza, klara, sinkontrola, pristudita, preskaŭ skrupulema kaj pedanteca. Ĉi tiu estas mia unua, kaj suma, impreso. Sed ni vidu plej profundece la grafikajn kaj psikologiajn dinamismojn, kiuj gvidis min dum la analizado kaj kondukas al tia suma rezulto. Temas tutcerte pri skribo kie la FORMO regas super ĉio alia. Tion, ankaŭ ne-grafologo povas konstati.

 

 

la personeco de Abram Kofman

 

Se oni  antaŭsupozas ke skribado signifas ekrilati kun iu aŭ io, la sinteno de Abram Kofman – pri ideoj, situacioj, personoj kaj ankaŭ aferoj – estas ege akurata kaj malmulte spontana, eĉ pristudata. Lia respondo tre multe alproksimiĝas al teknikeco kaj al skemeco. Tia estas alia ĝenerala impreso.

En lia skribo oni rimarkas malmultajn skribo-ŝanĝojn, daŭran regulecon kaj uniformecon, kiuj nepre spegulas lian psikan senŝanĝemon, regulecon kaj konformemon, kiu verŝajne estas kondiĉita de fiziologia sistemo, same senŝanĝa kaj regula (mi atentigas pri la Centra Nerva Sistemo, tiu muskola, ĉefe tiu subtil-muskola ĉe la manoj, la kora ritmo, la temperamento, k.t.p.); sed ankaŭ vivspertoj influas.

Inteligento

Ŝatanto je tradicioj kaj lernitaj reguloj, kiuj estas por li kaŭzo de sekureco kaj stabileco, li posedas asimilan kaj monotonan inteligenton, malmulte krean. Fakte, li estas malmulte fleksebla kaj ne kapablas liberiĝi de modeloj kaj skemoj, kiujn li tre klare enmemorigas laŭ fidela percepta precizeco: sed tioj konsistigas lian ‘forton’, kaj de ili li malfacile sin formovas. Pro tio ĉi, li ne sukcesas renoviĝi. Malfleksebla mense, tamen li havas fortegan memorkapablon,  lokan kaj ĉirkaŭlimigitan, pli ol intelektan (t.e. konceptan). Amanto je ordo kaj precizeco, zorganto ankaŭ pri purecigo de sia korpo, li esprimas tian sian inklinon en ĉiuj siaj ĉiutagaj faroj. Lia penso estas do klara kaj preciza, adekvata, celkonforma, kristala… situacioj kiuj permesas al li havi ankaŭ tre efikan, simplan, facile kompreneblan kaj nekontesteblan parolmanieron. Kohere, lia stilo estas sobra, efika kaj simpla, sed preciza. Li  estas kontenta nur kiam ĉio estas bonorde lokita en sian propran, taŭgan, kaj nepran lokon (akuratega skribo, klara kaj sobra).

Pri logikeco  – Liaj kapabloj deduktaj kaj kunligi ideojn estas subtenataj kaj influataj de lia interna neceso halti nur antaŭ evidentecoj kiuj alvenas el ekstero, kiujn tro longe kaj ekscese li rigardas. Tia stilo,  en psika kunteksto de mensa malfleksebleco, nepre kondukas lin al kritikemo rilate al aliuloj, al neprofunda rezonado, ĝis la agnoskata perfektismo; krome, tio malpliigas lian empatio-kapablon,  kaj malhelpas liajn interpersonajn rilatojn.  Laŭ moderna terminologio, tion oni povus nomi inhibicio (1), per kiu li fariĝas suspektema kaj malspontana.

Liaj mensa fermiteco, troa akurateco, kaj serĉado de modela perfekteco originas el ia ofendiĝema sento, certe, kaj pligrandigas lian suspektemon, kaj kondukas lin al unuflankaj juĝoj (signoj: neregula ligiteco/malligiteco inter la literoj, kio ne permesas al li harmonion inter sintezo kaj analizo, ekscesa klareco ne ĉiam vere necesa, paralela kiu elmontras lian malempation, etega skribo kiu elmontras lian skrupulecon, fiksita sur la baza linio horizontale kiu konfirmas lian koherecon, sobra kaj pedantema kiuj, plifortigitaj de la kunĉeesto de paralela, elmontras lian esencan senpersonecan ‘teknikan reprodukton’).

Komunikokapablo

Lia parola komunikado estas klara, sendifekta, kelkfoje eĉ alloga, ĉar lia priskriba klareco, simpleco, sobreca esprimiĝo, kune kun precizeco provizas lin je aprecinda komunikema eleganteco, tute ekstera, kiu povus naski admiron kaj aprobon en ne tro atenta aŭskultanto. Lia simpleco devenas de sobrecemo. Lia esprima precizeco  devenas de absolute klara kaj atentega percepto, vida-aŭda, sed kiel realo aspektas, kaj ne pri ties plej psikaj kaj homaj nuancoj.

Pro tio, eĉ se li ne havas inklinon inventi, kaj psikologie kompreni, li estas talenta por literaturaĵoj kiuj per si mem postulas lertan uzon de vortoj kaj priskriboj.

Laŭ psikologia vidpunkto li aperas malmulte aminda, pro lia unuflanka malindulgemo  kaj plena akcepto de skemoj (signoj: paralela-rigida, akuratega, sobra, klara kaj egala al lernita modelo).

Amemo

Liaj tro pesataj kaj ekzamenitaj sentoj, kondiĉataj de antaŭjuĝoj, ankaŭ pri amaj aferoj igas lin manka je spontaneco. Krome, li tro longe fiksiĝas sur la ŝajnoj ĉar, kiel mi jam diris, lia kutima malempatiemo malpermesas al li vere kompreni alies estmanierojn. Li valorigas la malvarman formon ol sentojn (signoj: paralela, malflua, akurata, mallarĝa en la literoj). La postuloj de lia Mio venkas super tiuj afekciaj kaj sociaj (paralela-angula-dekstrenklina kiuj montras lian personan avantaĝon, anguloj je tipo A kaj B plus  baza linio rekte konservata kaj kelkfoje eĉ ankrata aŭ  fiksata, kiuj elmontras lian malcedemon).

Ofendiĝemo (anguloj je tipo A) kaj ĉikanemo (eta kaj angulforma skribo), aŭstero kaj malkoncedemo (rigidaj stangoj kaj anguloj je tipo B) estas la unuaj kaŭzoj de lia nesufiĉa spontaneco (akurata); probable liaj sociaj spertoj ne estis tro kontentigaj kaj eblas, ke li vivis en tro-juĝaj medioj. Lia viv-disvolviĝo baziĝas sur rutino kaj li konscie opozicias al ia ajn alĝustigo. Do, ankaŭ laŭ la senta vidpunkto, kiel laŭ la intelekta, li estas manka je fleksebleco kaj knedebleco.

Laborkapabloj

Pro la menciita lia lerteco (kio, atentu, estas pli ol kapablo) esti akurata kaj preciza, multaj laboraj vojoj povas malfermiĝi antaŭ li:  ‘klareco’ tiugrade igas al li la kapablon instrui, sed temas pri ordinara kaj ne superleneja aŭ universitata instruado, ĉar li ne estas tiom vigla kaj intuicia aŭ spiritpreta por alfronti novajn temarojn, malsamajn ol tiuj lernitaj.

Taskoj kaj oficoj kiuj postulas perfektecon estas por li taŭgaj, en la elektata kampo. Helpus lin la akurata zorgemo. Li ne estas inklina inventi novajn sistemojn, aŭ deturniĝi de la kutima vojo. Li prefere agas laŭ etaj perspektivoj, ĉar lia organizkapablo por plenumi majestajn farojn estas nesufiĉa.

Sciencaj studobjektoj kiuj postulas logikecan rezonadon estas taŭgaj por li. Li elektis, en la matematika sektoro, librotenadon. Li estas bonega en ‘aplikata’ matematiko, sed ne tro multe en ‘koncepta’ matematiko.

La librotenada profesio de li elektita tutcerte kongruas kun lia personeco: fakte, li estas tre lerta protokoli, registri, katalogi, librotenadi, kontroli la movojn (stokaĵojn, inventarojn, k.t.p.), ĝuste tial, pro la evidentigitaj liaj psikaj rigoraj karakterizoj.

Lia emo fiksiĝi en ĉikanemaj rezonadoj permesas al li sufiĉe atingi literaturan kaj historian kritikokapablon. Mi ne scias, ĉu efektive li elprovis tian laboron. Lia ago kolekti informojn estas ĉiam preciza kaj fidela al la ekzamenitaj situacioj, kaj ne gravas ĉu temas pri lingvaj, historiaj aŭ administraj datenoj, aŭ simalaĵoj.  Li estas precizega, eĉ kiam tasko necesigas lacigan kaj tedan laboron, afero kiu ne estas specialaĵo por ĉiuj, li sukcesas.

 

Lingva kuriozaĵo:

Kofman, kiel Zamenhof mem, alkutimiĝis skribi ruslingve. Mi ekvidas ke ili ambaŭ en manskriboj skribas la literon  ‘k’  etmajuskle, kaj ne vere kursive.  La litero, se vi bone observadas, restas plene en la centra parto (korpo) de la skribaĵo (kiel la pli malgrandaj kursivaj literoj  a, m, n, o, u, c, ĉ …..) . Kiel jam dirite rilate al Zamenhof, mi opinias ke tia  karakterizo estas rilatigebla al la ofta uzo de cirila alfabeto (2), kiu ne tro multe distingas inter majusklaj kaj minusklaj literoj. Mi rimarkas ke la du ruslandanoj, ambaŭ, skribas sam-mamniere la literon  ‘k’ , neoblonge, sed mi  nur miras ke ili, ambaŭ, ne sin kondutas tiel okaze de la esperanta (pli okcidenta) litero kursiva ‘h’, aŭ eventuale  ‘t’ . Mi devus kompari pli multajn skribaĵojn por vere konstati ĉu temas pri kultura afero aŭ ne. Se iu rusa esperantisto povas min helpi por klarigi……bonvenu! Laŭ grafologia vidpunkto, oblongaj literoj kiuj estas verkataj maloblonge povus esprimi ian platiĝon.

____________________

• Inhibicio = Psikologie: ĉesigo aŭ limigo de iuj kondutoj. –  Neŭrofiziologie: nerva fenomeno kiu malpliigas aŭ ĉesigas funkciojn de Centra Nerva Sistemo. – Biologie: malplifortigo de iu funkcio kiu malhelpas aŭ malrapidigas iun evoluprocezon.
• La cirila alfabeto estas uzata por skribi variajn slavajn lingvojn (rusan, ukrainan, belorusan, serba-bosnian, bulgaran, makedonan, serban kaj rutenan) kaj neslavajn lingvojn kiuj estas parolataj en kelkaj eksaj sovetiaj respublikoj aŭ en la hodiaŭa Rusa Federacio.

origina bildofonto:       http://www.csi-multimedia.it/IT/russia/la-lingua-russa.html

origina bildofonto:    https://simone202.blogspot.it/2012/09/lalfabeto-cirillico.html